E-ticaret, günümüzde dünya genelinde hızla büyüyen bir sektör haline geldi. Sınırların ortadan kalktığı bu yeni ticaret anlayışında, dünyanın herhangi bir yerindeki bir satıcı, Türkiye’deki tüketicilere kolaylıkla ürün satabilmekte. Ancak bu küresel erişim, tüketici haklarının korunması, vergi düzenlemeleri ve ticari denetim mekanizmaları açısından bazı sorunları da beraberinde getirmiş durumda. Özellikle yurtdışından yapılan alışverişlerde tüketicilerin muhatap bulamaması, iade ve garanti süreçlerinde yaşanan aksaklıklar ve vergi kontrolü eksiklikleri dikkat çekmekte.
Bu sorunlara çözüm getirmek amacıyla Ticaret Bakanlığı, e-ticaret alanında önemli bir düzenleme yaparak, Türkiye’de ürün satmak isteyen yabancı satıcılara Türkiye’de bir yasal temsilci atama zorunluluğu getirdi. Bu yeni düzenleme, hem tüketicinin haklarının korunmasını hem de Türkiye’deki ticari denetimin daha etkin yapılmasını amaçlamakta.
YASAL DAYANAK VE DÜZENLEMENİN KAPSAMI
Ticaret Bakanlığı tarafından yapılan değişiklikler, Elektronik Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun ve bu kanuna bağlı yönetmeliklerde yapılan güncellemelerle hayatımıza girdi. 2024 yılı itibarıyla yürürlüğe giren düzenleme ile Türkiye’de yerleşik olmayan ve Türkiye’deki tüketicilere mal veya hizmet satışı yapan yabancı firmaların, Türkiye’de bir yasal temsilci bulundurması zorunlu hale gelmiş durumda.
Ticaret Bakanlığı tarafından hazırlanan ve 30 Ekim 2024 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanan “Uzaktan İletişim Araçları Yoluyla Piyasaya Arz Edilen Ürünlerin Piyasa Gözetimi ve Denetimi Hakkında Yönetmelik”, beş aylık bir geçiş sürecinin ardından 1 Nisan 2025 itibarıyla yürürlüğe girdi.
Yönetmelik; internet, mobil uygulamalar, televizyon ve radyo gibi uzaktan iletişim araçları yoluyla yapılan satışlarda, şeffaflığı artırmak, ürün güvenliğini sağlamak ve tüketici haklarını korumak amacı taşımakta. Özellikle internet üzerinden gerçekleştirilen alışverişlerde vatandaşların güvenli ürünlere daha kolay ulaşabilmesini temin eden düzenleme, aynı zamanda denetim süreçlerini de daha etkin ve izlenebilir hale getirmekte.
Yeni Yönetmelik, hem tüketiciler hem de e-ticaret faaliyeti yürüten firmalar açısından önemli yenilikler içermekte olup, piyasaya arz edilen ürünlerin mevzuata uygunluğunu ve güvenliğini garanti altına almayı hedeflemekte.
Yasal temsilci zorunluluğu, Türkiye’de yerleşik olmayan gerçek veya tüzel kişilerin:
– Türkiye’deki tüketicilere doğrudan satış yapması,
– TEMU, AliExpress, Shein, Amazon gibi platformlar aracılığıyla ürün göndermesi
durumlarında geçerli olacak. Bu temsilcinin Türk hukukuna göre tam yetkili ve sorumlu bir kişi veya kuruluş olması gerekmekte. Temsilci, hem tüketicilerin haklarının korunmasında hem de kamu otoritelerinin denetim süreçlerinde merkezi bir rol üstlenecek.
TEMSİLCİ ATAMANIN HUKUKİ NİTELİĞİ
Yabancı firmalar tarafından atanan temsilci, Türk hukuk sisteminde satıcının hukuki muhatabı konumundadır. Bu kişi veya kuruluş, genel işlem koşulları, tüketici sözleşmeleri, ayıplı mal ve garanti sorumlulukları, vergi yükümlülükleri ve idari para cezaları gibi pek çok konuda doğrudan sorumluluk taşıyacak.
Tüketici ile satıcı arasında bir uyuşmazlık meydana geldiğinde, tüketici doğrudan temsilciye karşı dava açabilecektir. Aynı şekilde, gümrük ve vergi idaresi de yabancı satıcının yükümlülüklerini takip ederken temsilciyi muhatap alacak.
Bu yeni sistem, 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu, 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun, 213 sayılı Vergi Usul Kanunu ve 5651 sayılı Kanun çerçevesinde değerlendirildiğinde, yabancı satıcının Türkiye’deki sorumluluklarını yerelleştiren ve hukuki muhataplık sorununu ortadan kaldıran bir düzenleme niteliğinde.
TÜKETİCİ AÇISINDAN HUKUKİ KORUMA ARTIYOR
Daha önceki uygulamalarda yurtdışından yapılan alışverişlerde tüketici çoğu zaman hak arama süreçlerinde zorluk yaşıyordu. Satıcıya ulaşılamaması, iade taleplerinin karşılıksız kalması ya da mahkeme ve hakem heyeti kararlarının icrasında yaşanan sorunlar, tüketiciyi mağdur eden başlıca sorunlardı. Ancak yeni düzenleme sayesinde tüketici internetten alışveriş yaparken fiziken mağazada bulunuyor gibi ürünü inceleyevek ve daha güvenli bir alışveriş yapılması sağlanacak.
Ayrıca, temsilci zorunluluğu sayesinde yurtdışından gelen ürünlerin gümrük ve kalite denetimleri daha etkin yapılabilecek, vergi ve diğer mali yükümlülüklerin yerine getirilmesi sağlanacak.
TEMSİLCİ BULUNDURMAYANLARA UYGULANACAK YAPTIRIMLAR
Yabancı satıcıların Türkiye’de temsilci bulundurmaması halinde Ticaret Bakanlığı tarafından çeşitli yaptırımlar öngörülmektedir. Yönetmelikte öngörülen yükümlülüklere aykırı hareket edenler hakkında, 7223 sayılı Ürün Güvenliği ve Teknik Düzenlemeler Kanunu kapsamında öngörülen idari yaptırımlar uygulanacaktır. Ayrıca, mevzuata aykırı veya yanıltıcı nitelikteki içeriklere erişim engellenebilecektir. Bu kapsamda, uzaktan iletişim araçları vasıtasıyla piyasaya arz edilen ürünlerin güvenli, mevzuata uygun ve denetlenebilir olması sağlanarak hem tüketicilerin korunması hem de piyasa düzeninin tesisi hedeflenmekte.
Bunun yanı sıra, vergi mevzuatına aykırı davranışlarda bulunan satıcılar için vergi cezaları da söz konusu olabilir. Dolayısıyla, temsilci atamayan bir yabancı satıcı hem idari hem de cezai sorumluluklarla karşı karşıya kalabilecek.
SONUÇ
Türkiye’de e-ticaret alanında getirilen bu yeni düzenleme, hem tüketicilerin haklarını korumak hem de piyasa düzenini sağlamak açısından büyük önem taşımaktadır. Temsilci bulundurma zorunluluğu sayesinde yabancı satıcıların faaliyetleri Türk hukuku çerçevesinde denetlenebilir hale gelmiş, tüketiciler için güvenli bir alışveriş ortamı sağlanmıştır.
Söz konusu düzenlemenin, kamu maliyesinde yaşanan kayıpların azaltılması, tüketici haklarının korunması ve kayıt dışı ekonomik faaliyetlerin denetim altına alınması bakımından stratejik nitelikte bir reform olduğu söylenebilir.