Sosyal medyada paylaşılan videolarda müzik eserleri arka planda çalınmakta, kullanıcılar tarafından seslendirilebilmekte (cover/karaoke) ya da platform kütüphanelerinden eklenerek içeriklere dahil edilebilmektedir. Bu şekilde kullanılan eserler kısa sürede geniş kitlelere ulaşmakta, ancak izinsiz paylaşımlar, yeniden yorumlamalar ve arka plan kullanımları, 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu (“FSEK”) kapsamında telif hakkı ihlali sayılabilmektedir. 2025 yılında yaşanan iki örnek dava bu durumu somutlaştırmıştır: Gülben Ergen, TikTok’ta şarkısının arka planda kullanılmasına karşı dava açarken, yapım şirketi de “Lal” ve “Sakin Ol” adlı eserler için Sertab Erener’e karşı içerik kaldırma talebinde bulunmuştur.
Bu kapsamda, sosyal medyada müzik eserlerinin paylaşımı, coverlanması ve sunumu ile ilgili yasal sınırları ve kullanıcıların dikkat etmesi gereken hususlara yazımızda yer vermekteyiz.
Hangi Durumlar Sosyal Medyada Müzik Eserleri Bakımından Telif Hakkı İhlali Oluşturur ?
Sosyal medya platformlarında en sık rastlanan telif hakkı ihlallerinin başında, müzik eserlerinin izinsiz paylaşılması gelmektedir. Örneğin bir kullanıcının eser sahibinden izin almadan bir şarkıyı arka plan müziği olarak videoya ekleyip Instagram’da paylaşması veya YouTube’a bir şarkının klibini yüklemesi durumunda, FSEK m.25 kapsamında ilgili müzik eserinin umuma iletim hakkı ihlal edilmiş olur. Nitekim FSEK m.25, bir eserin radyo, televizyon, uydu veya dijital iletim dahil olmak üzere çeşitli araçlarla kamuya iletimini eser sahibinin münhasır hakkı olarak tanımlamaktadır. Dolayısıyla YouTube, Instagram, TikTok gibi platformlar üzerinden her türlü izinsiz müzik yayını, telif hakkı ihlali teşkil eder.
Yanlış inanışlar: Sosyal medyada telif konusunda bazı yanlış kanılar bulunmaktadır. Birçok kullanıcı, aşağıdaki durumların varlığında telif hakkı ihlali yapmadığını düşünse de bu durumlar ihlal teşkil edebilir:
- Kar amacı gütmemek: İçeriği telif hakkını ihlal etme amacıyla yayınlamamış olmak veya paylaşımı maddi kazanç elde etmeksizin “hobi” amacıyla yapmak, ihlali ortadan kaldırmamaktadır. Örneğin bir eseri coverlamak, kar elde edilmese dahi, eser sahibinden izin almayı gerektirir.
- Eser sahibine kredi vermek: Eser sahibi veya eseri seslendiren sanatçının adını belirtmek, izin almadan eseri kullanmak için yasal bir gerekçe sağlamaz. Teşekkür etmek veya kaynak göstermek, telif hakkı sahibinin izni olmadan eserin kullanılabileceği anlamına gelmemektedir.
- Diğer kullanıcıların da yapıyor olması: “Herkes paylaşıyor” düşüncesi yanıltıcıdır. Bir eserin yaygın olarak izinsiz paylaşılması, o paylaşımı yasal hale getirmemektedir. Telif hakkı ihlali, yaygınlığına bakılmaksızın ihlaldir ve tespit edildiğinde yaptırım uygulanabilir.
- Satın alınmış içerik kullanmak: Ücretli bir şekilde indirmek gibi yasal yollarla satın alınması, eserin telif haklarının da satın alındığı anlamına gelmemektedir. Eseri satın alma, eseri kişisel kullanımınıza sunar ancak umuma iletme hakkını devretmez. Bu sebeple eseri örneğin bir video kaydının içinde kullanarak bu kaydı sosyal medyada paylaşmanız halinde telif hakkı ihlali meydana gelecektir.
- Radyo/TV’den kaydetmek: Bir şarkıyı radyodan, televizyondan veya konserden kaydedip paylaşmak da izinsiz kopyalama ve iletim kapsamında ihlaldir. Kaynağın serbest erişilebilir olması, yeniden yayınlanmasına hukuki zemin oluşturmaz.
- “Fair use” veya kısa alıntı yanılgısı: Türk hukukunda ABD Telif Hakları Yasasında (1976 Copyright Act) düzenlenen “fair use” kavramının birebir karşılığı yoktur. Sadece eserin eğitim amaçlı kullanılması gibi çok kısıtlı alanlarda eserin kullanılmasına kanunen izin verilir. Dolayısıyla “çok kısa bir bölüm paylaştım” yönünde savunmalar yeterli olmamaktadır. Özellikle müzik eserlerinde birkaç saniyelik kullanım dahi dijital sistemlerce tespit edilip engellenebilmektedir.
Yukarıdaki durumlarda platformlar telif politikaları gereği içeriği kaldırsa veya sessize alsa da, içerik sahibi dilerse kullanıcı hakkında yasal işlem başlatabilir.
Cover ve Karaoke Performansları, Platform Kütüphanesinden Eser Kullanımı
Sosyal medyada sık karşılaşılan bir senaryo da cover şarkı paylaşımları ve karaoke performanslarıdır. Cover yapmak, mevcut bir müzik eserini yeniden yorumlayarak seslendirmek anlamına gelir. Örneğin popüler bir şarkıyı gitarla yorumlayıp YouTube’da yayınlamak veya bir şarkının karaoke altyapısını kullanarak söyleyip Instagram’da paylaşmak, bugün binlerce kullanıcı tarafından yapılmaktadır. Peki, hukuken cover yapmak serbest midir?
İşlenme (adaptasyon) hakkı: FSEK’e göre bir eserin başka bir biçime sokulması, düzenlenmesi veya dönüştürülmesi “işleme eser” meydana getirme anlamına gelir ve bu, yalnızca eser sahibinin izniyle yapılabilir. Yani, bir şarkının bestesinde veya sözlerinde değişiklik yaparak ya da farklı bir tarzda aranje ederek cover versiyon oluşturmak için öncelikle eser sahibinden izin alınması gerekmektedir. Eser sahibinin yazılı izni olmadan yapılan her türlü aranjman, düzenleme veya çeviri hukuken izinsiz işlenme sayılır ve telif hakkı ihlalini oluşturur.
Cover’da eser sahipliği: Cover olarak yayınlanan eserlerde, özgün bir cover yapılmış olsa dahi, besteci ve söz yazarının telif hakları saklı kalır. Cover icracısı bazı hallerde kendi katkısıyla özgün bir yorum ortaya koyabilir. Örneğin bir şarkıyı farklı bir dile çevirip söylemek veya caz versiyonuna uyarlamak belirli bir yaratıcılık unsuru içeriyorsa bu yorum, eser üzerinde bir tür işleme olarak değerlendirilebilir ve cover yapan kişi ortaya koyduğu ek yaratıcı unsurun sahibi sayılabilir. Ancak bu durum, eserin orijinal sahibinin haklarını ortadan kaldırmaz; cover eser sahibi, kendi kattığı kısım üzerinde sınırlı haklara sahip olsa bile bu hakları eser sahibinin izni olmaksızın kullanamaz. FSEK m.8/2 uyarınca işlenmiş eserin sahibi, asıl eser sahibinin hakları saklı kalmak kaydıyla onu işleyendir; fakat işlenmiş eserin kamuya arzı veya yayınlanması, asıl eser sahibinin iznine tabi olmaya devam eder. Kısaca cover şarkının paylaşılabilmesi için orijinal eser sahiplerinden (besteci, söz yazarı ve/veya müzik yapımcısından) izin alınmış olması gereklidir.
Müzik yapımcıları, cover videolarını tamamen engellemek yerine bu videolardan gelen reklam gelirini hak sahiplerine yönlendirmeyi tercih edebilir. Ancak bu eser sahibinin inisiyatifine ve yayınlanan platformun sağladığı reklam koşullarına bağlı bir uygulamadır. Yani cover yapan kişinin yasal yükümlülüğü ortadan kalkmamaktadır; hak sahibi dilerse her zaman içerik kaldırma talebinde bulunabilir veya yasal süreç başlatabilir.
Karaoke kullanımı: Benzer şekilde, internette yaygın olan karaoke altyapıları kullanılarak şarkı söylemek de telif hukuku bakımından risk teşkil edebilir. Kareoke versiyonda kullanılan altyapılar eğer eser sahibinin izni olmadan üretilmiş veya paylaşılmışsa, hem çoğaltma hakkı hem de işleme hakkı ihlali söz konusu olur. Kişi kendi söylediği karaoke performansını paylaşırken, arka planda çalan müziğin telif durumunu gözetmelidir. Eğer altyapı yasal değilse, kişinin iyi niyetle şarkıyı söylemiş olması hukuki durumu değiştirmez. Öte yandan, bazı yasal karaoke uygulamaları ve platformları (Smule gibi) eser sahipleriyle lisans anlaşmaları yaparak kullanıcıların şarkı söylemesine olanak tanıyan platformlarda söylenen cover/karaoke performansları, platformun lisansı kapsamında kalabilir. Ancak kullanıcı bu performansı alıp başka bir yerde (örn. YouTube’da) yayınlarsa, o platformun lisansı dışında kaldığı için tekrar telif izni meselesi ortaya çıkar.
Platformların rolü: Instagram, TikTok gibi popüler sosyal ağlar müzik kullanımına ilişkin belirli lisans anlaşmaları yapmıştır. Örneğin TikTok, pek çok şarkıyı doğrudan uygulama kütüphanesinde sunarak kullanıcıların videolarına eklemesine izin verir; bu müziklerin telif hakları TikTok tarafından müzik yapım şirketleriyle yapılan anlaşmalar sayesinde karşılanmaktadır. Bu sayede kullanıcıların, uygulamanın sunduğu müzikleri kullanması genellikle ihlal sayılmamaktadır. Ancak bu izin sadece ilgili platformda yapılan paylaşımlar için geçerlidir. Yani TikTok’ta lisanslı olan bir müziği alıp YouTube’da kullanırsanız, YouTube bu kullanımı telif ihlali olarak değerlendirebilir.
Telif Hakkı İhlal Edilen Hak Sahipleri Hangi Yasal Yollara Başvurabilir ?
Bir müzik eserinin telif haklarının ihlal edilmesi durumunda, hem hukuki yaptırımlar hem de cezai yaptırımlar gündeme gelebilir:
- İçerik Kaldırma ve Erişim Engelleme: Eser sahibi, izinsiz paylaşılan içeriğin bulunduğu platforma başvurarak içeriğin kaldırılmasını talep edebilir. Birçok sosyal medya platformu, gelen telif şikayetleri üzerine ilgili gönderiyi silmek veya erişimini engellemek konusunda hızlı hareket etmektedir. Ayrıca hak sahibi öncelikle ihlali yapan içerik sağlayıcısına bir ihtar göndererek içeriği kaldırmasını ister; üç gün içinde kaldırılmaması halinde, Cumhuriyet Savcılığı’na başvurarak içeriğe erişimin engellenmesi ve ilgili kullanıcıya internet hizmetinin durdurulması talep edilebilir.
- Tazminat Davaları: Telif hakkı ihlalinden maddi zarara uğrayan eser sahibi, maddi tazminat talebiyle dava açabilir. Maddi tazminat miktarı, çoğunlukla eser için kararlaştırılacak lisans bedeline göre belirlenir. FSEK m.68, izinsiz kullanım halinde hak sahibine, eserin normal lisans bedelinin en çok üç katına kadar tazminat isteme hakkı tanımaktadır. Ayrıca ihlal yüzünden manevi zarara uğrayan (örneğin eserinin itibarının zedelenmesi, isminin rızası dışında kullanılması gibi durumlar yaşayan) hak sahipleri manevi tazminat talebiyle de dava açabilirler.
- Tecavüzün Tespiti ve Men’i Davaları: Eser sahibi, devam eden bir ihlalin durdurulması (men) ve gerçekleşmiş ihlalin hukuka aykırılığının tespiti için de mahkemeye başvurabilir, mahkemeden ihtiyati tedbir ve kalıcı yasaklama kararı talep edebilir.
- Cezai Yaptırımlar: Telif haklarının ticari boyutta ihlal edilmesi, FSEK kapsamında suç olarak da düzenlenmiştir. FSEK m.71, hak sahiplerinin yazılı izni olmaksızın eserleri işleyen, çoğaltan, yayan veya umuma ileten kişiler hakkında 1 yıldan 5 yıla kadar hapis veya adlî para cezası öngörmektedir. Sosyal medyada bireysel kullanıcıların telif ihlali genellikle ticari kazanç boyutuna ulaşmasa da, özellikle YouTube gibi platformlardan gelir elde eden kanalların izinsiz müzik kullanımı tespit edildiğinde hak sahipleri bu madde kapsamında suç duyurusunda bulunabilmektedir.
- Uygulamalara İlişin Sonuçlar: Telif hakkı ihlaline konu içerikler, platformlar tarafından da çeşitli yaptırımlara tabi tutulur. Örneğin YouTube’da üç kez telif ihtarı alan bir kanal kalıcı olarak kapatılabilir; Instagram ve Facebook tekrar eden ihlallerde hesabı askıya alabilir. Bu nedenle, kullanıcılar açısından yalnızca yargı önünde değil, aynı zamanda dijital itibar ve erişim açısından da riskler bulunmaktadır. İşletmeler için de telif ihlali ciddi sonuçlar doğurabilir; örneğin bir şirketin reklam kampanyasında izinsiz müzik kullanması durumunda hem yüklü tazminatlar ödemesi hem de marka itibarının zedelenmesi söz konusu olacaktır.
Sonuç
Gelişen teknoloji ve sosyal medyanın yaygınlaşması, müzik eserlerinin dijital ortamda daha fazla dolaşmasına ve telif hakkı ihlali risklerinin artmasına neden olmuştur. Sosyal medyada müzik paylaşımı ve cover yapılması, yaratıcılığı teşvik eden olumlu gelişmeler olsa da, eser sahiplerinin haklarına saygı gösterilmemesi durumunda hukuki ve cezai yaptırımlar söz konusu olabilir.
Telif haklarınızın ihlal edildiğini düşünüyorsanız ya da paylaştığınız bir içerik nedeniyle telif hakkı ihlali iddiasıyla karşı karşıyaysanız, durumunuzu doğru analiz etmek ve yasal süreci yönetebilmek adına, fikrî mülkiyet hukuku alanında uzman bir avukattan profesyonel destek almanız önem taşımaktadır.
Av. Gülce Nur Türkmen Yılmaz