Marka, temel olarak, bir teşebbüsün mal veya hizmetlerinin diğer teşebbüslerin mal veya hizmetlerinden ayırt edilmesini sağlayan her türlü işaret olarak tanımlanabilir. Bu tanımdan hareketle, bir işaretin marka olarak tescil edilebilmesi için ön koşul ayırt edicilik özelliğidir. Eğer bir işaret, bir mal veya hizmeti diğerlerinden ayırmıyorsa marka olarak tescil edilmesi mümkün değildir.
Hangi işaretlerin marka olarak tescil edilemeyeceği kanunla (Sınai Mülkiyet Kanunu) belirlenmiştir. Aşağıda belirttiğimiz işaretler kanun gereği marka olarak tescil edilemez;
- Aynı veya aynı türdeki mal veya hizmetler için önceden tescil edilmiş ya da daha önce tescil başvurusu yapılmış marka ile aynı veya ayırt edilemeyecek kadar benzer işaretler
- Ürün ya da hizmetlerin cins, çeşit, kalite, miktar gibi özelliklerini içeren işaretler
- Ürünün üretildiği yeri ve üretim zamanını gösteren işaretler
- Ürünün doğal şeklini veya üretim aşamasında ortaya çıkan şeklini içeren işaretler
- Bir mesleği veya faaliyeti genel olarak tanımlayan ve herkes tarafından kullanılan işaretler yani jenerik marka ve isimler
- Mal veya hizmetin niteliği, kalitesi veya coğrafi kaynağı gibi konularda halkı yanıltıcı işaretler
- Türkiye Cumhuriyeti’nin tarafı olduğu Paris Sözleşmesi gereği; bu sözleşmeye taraf olan ülkelere ait arma, amblem, nişan, bayrak ve bunlar gibi kültürel ve tarihi değeri olan işaretler
- Dini değerler ve semboller barındıran işaretler
- Kamu düzenine veya genel ahlaka aykırı işaretler
- Tescilli coğrafi işaretlerden oluşan veya bunları içeren işaretler
MARKA OLARAK TESCİL EDİLEMEYECEK İŞARET ÖRNEKLERİ
Hangi işaretlerin marka olarak tescil edilemeyeceği konusu, hukuki açıdan oldukça teknik bir konudur. Bu yüzden örneklerle açıklandığında daha kolay anlaşılabilecektir. Örneğin Çeşme Kumrusu’nun marka olarak tescil talebi reddedilmiştir. Bunun nedeni tescili talep edilen markanın, ürünün kaynağı konusunda tüketiciyi yanıltabilecek şekilde markanın Çeşme ilçesini içermesidir. Aşağıda marka olarak tescil edilemeyecek işaretlere örnekler sunulmuştur;
- Bir ürünün kalitesini veya vasfını belirten işaretlerin de marka olarak tescil edilemeyecektir. Buna örnek olarak “taze peynir” bir marka olarak tescil edilemez. Bunun nedeni, ürünün vasfını esas unsur olarak içermesidir.
- Ürünün üretildiği yer tüketicinin tercihlerini etkileyebilir. Örneğin Şirince, Türkiye’de şarap üretimi ile tanınmaktadır. Şirince isminin bu sınıfta marka olarak tescil edildiği durumda coğrafi kaynak gösterildiği için tescil edilmesi mümkün değildir.
- Bazı ürünlerin doğal şekilleri veya üretim sonucu ortaya çıkan şekilleri aynı olabilmektedir. Bu şekillerin de esas unsur olarak tescili mümkün değildir. Standart bir bisiklet görseli marka olarak tescil edilemezken; görsele ticari unvan eklenerek ortaya çıkarılmış yeni ve özgün bir imaj marka olarak tescil edilebilecektir.
- Avukatlık, mühendislik, öğretmenlik gibi mesleki adlandırmalar da marka olarak tescil edilemeyecektir. Bu isimlerin marka olarak tescil edilebilmesi için ayırt edici nitelikte bir kombinasyona sahip olmaları gerekir. Özel isim ve soy isim + mühendislik şeklinde bir işaretin tescili yapılabilecektir.
- Türkiye ve İngiltere, Paris Sözleşmesi’ne taraf olan ülkelerdir. İngiltere Kraliyet Nişanı, bu ülkenin tarihe ve kültürel bir değeri olduğu için Türkiye’de marka olarak tescil edilmesi mümkün değildir. Aynı şekilde Türkiye Cumhuriyeti bayrağı da İngiltere’de marka olarak tescil edilemeyecektir.
- Herhangi bir dini değeri barındıran sembollerin, örneğin bir cami minaresinin veya bir din adamı figürünün, marka olarak tescil edilmesi mümkün değildir.
- Kamu düzenine ve genel ahlaka aykırı işaretler ise toplumun geneli tarafından kabul görmeyecek işaretler olarak nitelenebilir. Küfür ve/veya hakaret içeren kelimeler, şiddet içeren görseller bu kategoride yer almaktadır.
- Coğrafi işaret kanunda şu şekilde tanımlanmıştır; belirgin bir niteliği, ünü veya diğer özellikleri bakımından kökenin bulunduğu yöre, alan, bölge veya ülke ile özdeşleşmiş ürünü gösteren işarettir. Tanımdan da anlaşılacağı gibi özdeşleşme bir coğrafi işaret için olmazsa olmaz niteliktir.
Avukat Şeref Şen
