Erişimin Engellenmesi ilk kez 2007 yılında yürürlüğe giren “İnternet Kanunu” olarak da bilinen 5651 Sayılı İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanun (Bundan sonra Kanun olarak anılacaktır) ile hayatımıza girmiştir. Bu kanun kapsamında internet ve sosyal medya yoluyla işlenen suçlara karşı yaptırımlar düzenlenmiştir. Bu makalede ise 5651 sayılı Kanun’un 8. ve 9. maddesi kapsamında internetteki yayınlara erişimin engellenmesi ve suça konu yayının erişim sağlayıcısı tarafından kaldırılmasına ilişkin hususlara değinilecektir.
- ADLİ MERCİLER TARAFINDAN VERİLEN ERİŞİMİN ENGELENMESİNE İLİŞKİN KARARLAR;
İnternet üzerinden yayınlanan haber, video, fotoğraf, yorum vb. içeriklerle marka hakkı, ticari itibar ve kişilik haklarının veya özel hayatın gizliliğinin ihlali, suç işlenmesi, kamu zararı bulunması gibi hallerde bu istenmeyen durumun giderilmesi için iki seçenek bulunmaktadır; hukuka aykırı içeriğin bulunduğu internet sitesindeki içerik sağlayıcısına şikâyette bulunulabilir ya da Sulh Ceza Hakimliği’nden içeriğin kaldırılması ve erişimin engellenmesi istenebilir.
Kanunda marka hakkı, ticari itibar ve kişilik haklarının veya özel hayatın gizliliğinin ihlali, suç işlenmesi, kamu yararı bulunması gibi eylemler haksız fiil olarak kabul edilmektedir. Ancak her haksız fiil suç teşkil etmese dahi internet yayını üzerinden yapılan hak ihlali nedeniyle erişimin engellenmesi kararı verilebilmektedir.
Marka hakkı, ticari itibar ve kişilik haklarının veya özel hayatın gizliliğinin ihlali, suç işlenmesi, kamu zararı bulunması gibi nedenlerle içeriğe erişimin engellenmesi kararını vermeye görevli mahkeme, Sulh Ceza Hakimliği olup, yetki konusunda ise İnternet sitesinin Türkiye’de bulunan adresindeki veya talep edenin yerleşim yerindeki Sulh Ceza Hakimliği yetkilidir. Erişimin engellenmesi ve içeriğin kaldırılmasının talep edilmesi halinde hakimlikçe haksız fiilin yani maddi-manevi hakları ihlal eden yayın içeriğine erişimin engellenmesine karar verilmektedir. Hakimlikçe URL adresi belirtilerek içeriğe erişimin engellenmesi yöntemiyle ihlalin engellenemeyeceğine kanaat getirilmesi hâlinde (hâkimin somut olay şartları yönünden takdir hakkı bulunmaktadır) gerekçesini de belirtmek kaydıyla internet sitesindeki tüm yayına yönelik olarak erişimin engellenmesine yönünde de karar verilebilmektedir.
Sulh Ceza Hakimliği başvuruyu en geç 24 saat içinde duruşma yapmaksızın karara bağlar. Bu karara karşı 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu hükümlerine göre 7 gün içerisinde itiraz yoluna başvurulabilir.
Sulh Ceza Hakimliğinin verdiği erişimin engellenmesi kararları doğrudan Erişim Sağlayıcıları Birliği ‘ne gönderilir. Birlik tarafından söz konusu karar erişim sağlayıcısına gönderilir ve erişim sağlayıcı tarafından engellenme kararı derhâl, en geç 4 saat içinde yerine getirilir.
Sulh Ceza Hakimliğince verilen erişimin engellenmesi kararına konu yayının/videonun kararda belirtilmeyen başka internet adreslerinde de yayınlanması halinde talep edenin doğrudan Erişim Sağlayıcıları Birliği’ne talepte bulunması durumunda yayına ilişkin erişimin engellenmesi için ilgili erişim sağlayıcılara bildirilmesi istenir. Birlik tarafından söz konusu durum erişim sağlayıcısına bildirilir ve Erişim sağlayıcı tarafından engellenme kararı gereği derhâl (en geç 4 saat içinde) yerine getirilir.
- B) BİLGİ TEKNOLOJİLERİ VE İLETİŞİM KURUMU BAŞKANLIĞINCA DOĞRUDAN VERİLEN ERİŞİMİN ENGELENMESİNE İLİŞKİN KARARLAR;
Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu Başkanlığı aşağıda belirtilen durumlarda mahkeme veya savcılık kararı olmadan direk erişimin engellenmesine karar verme yetkisine sahiptir.
Çocukların cinsel istismarı, Atatürk’e ve hatırasına hakaret, Devlete karşı ve Cumhurbaşkanına karşı işlenen suçlar, müstehcenlik veya fuhuş suçlarının işlendiği konusunda yeterli şüphe var ise, doğrudan Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu Başkanlığı erişimin engellenmesi kararı verebilmektedir.
İnternet ortamında yapılan yayın içeriği nedeniyle özel hayatının gizliliğini açıkça ihlal edilen kişiler, Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu’na başvuru yaparak ihlali yapan yayına erişimin engellenmesini talep edebilirler. Talepte açıkça; hakkın ihlaline neden olan yayının tam adresi (URL), hangi açılardan hakkın ihlal edildiğine ilişkin açıklama ve kimlik bilgilerini ispatlayacak bilgilere yer verilmesi gerekmekte olup bu unsurlardan birinin eksik olması halinde talep reddedilecektir.
Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu Başkanlığı talep doğrultusunda derhal karar verir ve bu kararı derhâl Erişim Sağlayıcıları Birliği’ne bildirir, erişim sağlayıcılar bu tedbir talebini derhâl, en geç dört saat içinde yerine getirir. Özel hayatın gizliliğinin ihlaline bağlı olarak “gecikmesinde sakınca bulunan hâllerde” doğrudan Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu Başkanlığının emri üzerine erişimin engellenmesi Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu tarafından yapılır.
Erişimin engellenmesi, özel hayatın gizliliğini ihlal eden yayın, kısım, bölüm, resim, video ile ilgili olarak bu materyallerin tamamen ortadan kaldırılması işlemi değil, bu içeriklerle ilgili kanalın (URL ‘nin bloklanması şeklinde) kapatılması yoluyla içeriğe internetten erişimin engellenmesi işlemidir.
SONUÇ
Önemle belirtmek gerekir ki; bir internet sitesine ya da içeriğe erişimin engellenmesi, hak ihlalinin sonlanması açısından kesin bir yol olmayıp, VPN ve benzeri uygulamalar ile erişim engeli bulunan içeriklere ulaşmak mümkündür. İnternet ağının görünen üst katmanı olan bizlerin gündelik olarak kullandığı web’e dahil olmayan (deep web) fakat herkesin çeşitli tarayıcı ve programlar yoluyla ulaşabildiği bazı katmanları açısından da erişimin engellenmesi kararının pratikte bir işlevselliği bulunmamaktadır. Yine HTTPS protokolü ve erişimin engellenmesi kararlarının tatbiki konusunda sıkıntılar yaşanmaktadır. Bir içeriğin internet ortamından kaldırılması, hak ihlallerini sona erdirecek olup, 5651 sayılı kanunda yapılacak düzenlemelerle Asliye Hukuk Mahkemelerinden alınan tedbir kararları ve hak ihlallerinin tespiti kararlarının uygulanabilir hale getirilmesi gerekmektedir.
Çukur & Partners Avukatlık Bürosu
