İşletme, işyeri veya işin gerekleri ile belirli sayıda personelin iş akitlerini sonlandırmak isteyen İşverenlerin İş Kanunu’nun 29. maddesinde öngörülen bazı kriterleri göz önünde bulundurmaları gerekmektedir. Özellikle pandemi döneminde işyeri ve işletmelerin içinde düştüğü ekonomik açmazlar nedeniyle bir kez daha hatırlamak mecburiyetinde kaldığımız toplu işçi çıkarma ve prosedürünü aşağıdaki şekilde özetleyebiliriz;
- Toplu işçi çıkarma nedir?
İşveren; ekonomik, teknolojik, yapısal ve benzeri işletme, işyeri veya işin gerekleri sonucu toplu işçi çıkarmak istediğinde, bunu en az otuz gün önceden bir yazı ile, işyeri sendika temsilcilerine, ilgili bölge müdürlüğüne ve Türkiye İş Kurumuna bildirmesi gerekmektedir.
- “Toplu işçi çıkarma” için kaç çalışanın iş akdi sonlandırılmalıdır?
İşyerinde bir aylık süre içinde aynı tarihte veya farklı tarihlerde;
- 20 ile 100 işçi arasında ise en az 10 işçinin,
- 101 ile 300 işçi arasında ise en az yüzde on oranında işçinin,
- 301 ve daha fazla ise en az 30 işçinin
iş akdinin İş Kanunu’nun 17. ve 18.maddesi kapsamında “…işletmenin, işyerinin veya işin gereklerinden kaynaklanan” yasal geçerli sebeple ve son verilmesi toplu işçi çıkarma sayılır.
- Toplu işçi çıkarma prosedürü nasıl işletilmelidir?
Toplu işçi çıkarma durumunda ilk olarak işverenin bildirim yükümlülüğü bulunmaktadır. İşveren, mutlaka dayanması gereken çıkarma sebeplerinden birini en az 30 gün önceden bir yazı ile;
- İşyeri sendika temsilcilerine,
- Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğü’ne bildirmelidir.
İşveren bu bildirimde;
- İşçi çıkarmanın sebepleri,
- Toplu işçi çıkarmadan etkilenecek işçi sayısı ve grupları
- İşe son verme işlemlerinin hangi zaman diliminde gerçekleşeceğine ilişkin bilgilere
yer vermelidir.
- Hangi tür fesihler toplu işçi çıkarma kapsamında değerlendirilmez?
- Nitelikleri yönünden en çok 30 iş günü süren süreksiz işlerde istihdam edilen işçiler,
- Deneme süreli iş sözleşmesi ile çalışan işçilerin deneme süresi içerisinde iş sözleşmelerinin feshedilmesi suretiyle işten çıkarılanlar,
- İşverenin haklı nedenle fesih hakkını kullanarak işten çıkarttığı işçiler,
- Mevsim ve kampanya işlerinde çalışan işçilerin iş sözleşmelerinin askıya alınması,
- İş sözleşmesi tarafların anlaşması ile sonlanan işçiler
toplu işçi çıkarmadaki sayıya dahil edilmeyecektir.
- Toplu işçi çıkarma sonrasında yeni işçi alma yasağı bulunmakta mıdır ?
İşveren, toplu işçi çıkarmanın kesinleşmesinden itibaren 6 ay içinde aynı nitelikteki iş için yeniden işçi almak istediği takdirde nitelikleri uygun olanları tercihen işe çağırmalıdır. Bu durumda bir şekil şartı öngörülmemiş olmakla birlikte çağrının yazılı olarak yapılması, ispat külfeti açısından faydalı olacaktır.
- İşverenin toplu işçi çıkarma prosedürüne uymamasının yaptırımı nedir?
Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğü’ne bildirimin hiç yapılmaması veya geç yapılması veya işyeri sendika temsilcisine bildirim yapılmaması veya bildirim yapıldığı halde görüşme yapılmaması halinde toplu işçi çıkarma prosedürüne aykırılık olarak kabul edilecektir. Bu halde İş Kanunu’nun 100. maddesinde işveren veya işveren vekiline işten çıkardığı her işçi için 1.145 Türk Lirası (Bahse konu tutar 2021 yılı için öngörülen tutar olup, her yıl için güncel tutar kontrol edilmelidir.) idari para cezası verileceği öngörülmüştür.
Avukat Ayça Kortel
