AVRUPA PARLAMENTOSU’NUN BU KONUDA ÇIĞIR AÇAN RAPORU
Yapay Zeka ve Hukuk
Teknolojinin ilerlemesiyle yapay zekâ kavramı hayatımızın önemli bir parçası haline gelmiş, insanlar ve makineler arasındaki etkileşim daha farklı ve karmaşık bir boyut almıştır. İnsanlara özgü problem çözme, analitik düşünebilme gibi birçok yeteneği taklit edebilen hatta insanlardan daha iyi gerçekleştirebilen yapay zekanın gelişimi büyük bir hukuki bir boşluğu da beraberinde getirmektedir. Hukuk, hayatımızın her alanında karşımıza çıkan, insan yaşamını ve davranışlarını doğrudan ilgilendiren bir sistem olduğundan teknolojinin etkisiyle yaşanan değişim ve gelişimleri yakından takip etmeli ve onların gerisinde kalmamalıdır. Yapay zekâ varlığın kişi olarak tanımlanıp tanımlanmaması, onlara bir takım hak ve yükümlülüklerin verilip verilmemesi gibi hususlar yapay zekanın toplumdaki yerini belirleyecektir. Mevcut görüşler genel olarak “tüzel kişilik”, “elektronik kişilik” ve “insan olmayan kişi” olarak sayılabileceği veya hiçbir kişilik özelliği yüklenemeyeceği yönünde toplanmıştır. Hukuk düzeni insan dışındaki bazı varlıklara da kişilik vermiştir, dolayısıyla insansı yapay zekalara da bir kişilik tanınabilmesi hukuken mümkündür. Bu süreçte, Birleşik Arap Emirlikleri’nde bir yapay zekâ robota vatandaşlık ve Japonya’da oturum izni verildiği görülmüştür. Elbette bu hukuki işlemlerin geçerli sayılıp sayılamayacağı ayrı bir tartışma konusu olmakla birlikte, bu gelişmeler gelecekte karşımıza çıkabilecek olaylara bir bakış sunmaktadır.
Avrupa Parlamentosu Robotik Tavsiye Raporu
Avrupa Parlamentosu, yapay zekanın gelecekte yaratabileceği problemlerin çözümüne yönelik hukuki bir temel yaratmak amacıyla tavsiye niteliğindeki Avrupa Parlamentosu Hukuk İşleri Komisyonu Robotik Tavsiye Raporu kabul metnini 16.02.2017 tarihinde yayımlamıştır. Söz konusu rapor Avrupa Birliği Mevzuatı ve Avrupa Komisyonu tavsiyeleri ışığında hazırlanmıştır. Tüm görüşlerin arasında belki de en dikkat çekici öneri raporda yer alan yapay zekaya bir tür “elektronik kişiliğin” verilmesi düşüncesidir. Elektronik kişilik statüsü, mevcut hukuk düzeninde yer almayan bir hukuki statüdür. Bu devrimsel teori, en azından şimdilik bir insan statüsüne sahip olmamakla birlikte kendilerine has bir elektronik kişilik statüsünde olduklarının kabul edilebileceği yönünde bir tavsiyedir. Bu tavsiyenin hayata geçirilmesi durumunda kişiler hukuku bakımından yeni bir çağ başlamış olacaktır. Bu sayede belki de yapay zekanın borç altına girmesi ve hatta vergi mükellefi olması mümkün olabilecektir.
Raporda aynı zamanda güvenilir bir yapay zekanın söz konusu olabilmesi için yasaya, etik ilkelere uygun olma ve güvenilir olma ilkelerinin gerekliliğine değinilmiştir. Tamamen yeni ve çok farklı bir oluşumu mevcut düzenin içerisine uyarlamaya çalışmaktansa, bu yeni teknolojiye uygun yeni ve kendine özgü bir statü yaratılması fikri çığır açıcı niteliktedir. Avrupa Parlamentosunun hazırladığı bu tasarı ile robotların özerk biçimde kendi kararlarını verdiği durumlarda, sebep olabilecekleri herhangi bir zarardan sorumlu tutulabilmesinin yolu da açılmıştır. Yapay zekanın “özerkliği” ise dış etkenlerden bağımsız olarak karar alması olarak tanımlanmıştır.
Teknolojinin durmaksızın gelişmesi ile birlikte yapay zekanın hayatımızın her alanında ayrılmaz bir parçası haline geleceği günler artık bir hayal gibi görünmemektedir. Bu yeni teknoloji insan kabiliyetlerini aşar hale gelmekte ve birçok sektörde tercih edilmelerine sebep olacak özelliklere evrilmektedir. Yapay zeka robotların mevcut halinden çok daha gelişmiş bir yapıya dönüşeceği düşünüldüğünde, yapay zekaya kişilik tanınıp tanınmaması hususunda bir an önce hukuksal bir zemin oluşturulması ve bir takım önlemlerin alınması gerekliliği açıktır.
Selin Ünverdi
