Bankalarca Kullanılacak Uzaktan Kimlik Tespiti Yöntemlerine ve Elektronik Ortamda Sözleşme İlişkisinin Kurulmasına İlişkin Yönetmelik (“Yönetmelik”), 01.04.2021 tarihli ve 31441 sayılı Resmî Gazete’de yayımlandı. Yönetmelik bankalar tarafından yeni müşteri kazanımında kullanılabilecek uzaktan kimlik tespiti yöntemlerine ve müşteri kimliğinin tespit edilmesini müteakip sunulacak bankacılık hizmetlerine yönelik olarak mesafeli olsun olmasın bir bilişim veya elektronik haberleşme cihazı üzerinden yazılı şeklin yerine geçecek şekilde ya da mesafeli olarak sözleşme ilişkisinin kurulmasına yönelik usul ve esasları düzenlemek amacıyla çıkarılmış durumdadır.
Yönetmelik ile getirilen başlıca düzenlemeler aşağıdaki şekilde:
- Uzaktan kimlik tespitinde kullanılabilecek kimlik belgelerinin niteliği Yönetmelik uyarınca belirlenir.
- Kimlik tespiti işleminde olası teknolojik, operasyonel ve benzeri tüm riskler dikkate alınarak yeterli seviyede güvenlik önlemleri alınacak olup uzaktan kimlik tespiti süreci yılda en az iki defa gözden geçirilir. Güvenlik ihlallerinin tespit edilmesi veya gerçekleşmesi, ilgili mevzuatta değişiklik yapılması, bankanın muhtemel dolandırıcılık veya sahtecilik teşkil edebilecek eylemlerden haberdar olması ve kullanılan uzaktan kimlik tespiti yöntemine ilişkin zayıflıkların ortaya çıkması gibi durumlarda süreç gözden geçirilerek gerekli güncellemeler yapılır.
- Uzaktan kimlik tespiti için kullanılan çözümlerin kişiyi yanlış tespit riskini en aza indirecek şekilde kullanılmasını sağlamak bankanın sorumluluğundadır.
- Müşterilerce gerçekleştirilmek istenen işlemlere yönelik olarak bir bilişim veya haberleşme cihazı üzerinden yazılı şeklin yerine geçecek nitelikte bir sözleşme ilişkisi kurulabilmesi için aranacak şartlar Yönetmelik uyarınca belirlenir.
Bu Yönetmelik, bankaların “görüntülü görüşme” yöntemiyle uzaktan müşteri edinme imkanını sağlamıştır. Ancak bu yöntem sadece gerçek kişilerle sınırlı kaldığını da söylemek isteriz. Sonuç olarak, bankaların tüzel kişilere (Örneğin imza yetkilileri üzerinden) uzaktan kimlik tespiti yapması ve dijital ortamda müşteri sözleşmesi imzalatması mevzuat açısından mümkün değildi. Kuşkusuz, bu durum dijital bankalar ve kurumsal müşterileri için önemli sorunlara yol açabileceğinden, tüzel kişilerin uzaktan kimlik tespiti konusunda bir düzenleme yapılması gerekliliği bulunuyordu.
Bu kapsamda, Bankalarca Kullanılacak Uzaktan Kimlik Tespiti Yöntemlerine ve Elektronik Ortamda Sözleşme İlişkisinin Kurulmasına İlişkin Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik (“Yönetmelik Değişikliği“), 1 Haziran 2023’te yürürlüğe girecek şekilde, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (“BDDK“) tarafından 25 Mayıs 2023 tarihinde 32201 sayılı Resmi Gazete’de yayımlandı.
Yönetmelik Değişikliği Neler Getirdi?
Son Yönetmelik Değişikliği ile birlikte, “Kişi” kavramının kapsamı, tüzel kişiyi temsil eden yetkili gerçek kişi veya gerçek kişileri içerecek şekilde genişletilmiş durumdadır. Tüzel kişi denilince akla ilk gelen Türk Ticaret Kanunu’na göre faaliyet gösteren ticaret şirketi niteliğindeki tüzel kişiler, yani kollektif, komandit, anonim, limited ve kooperatif şirketler, Yönetmelik tarafından tüzel kişi olarak kabul edilebilmekte. Bu bakımdan, dernek, vakıf, sendika gibi ticaret şirketi niteliği taşımayan tüzel kişilerin uzaktan kimlik tespiti yöntemi kullanarak banka müşterisi olamayacakları konusunu da belirtmekte fayda vardır. Bu tür tüzel kişilerin, Yönetmelik kapsamında uzaktan kimlik tespiti ve dijital ortamda müşteri sözleşmesi imzalama süreçlerine dahil olmaları günümüz itibari ile mümkün değildir.
Yönetmelik Değişikliği kapsamında şirket, temsilcilerinin tüzel kişiyi temsil etme yetkisinin doğrulanması, ticaret sicillerinin online sistemi olan MERSİS ve/veya Ticaret Sicili Gazetesinden alınan güncel bilgilerle kişiden alınan bilgilerin eşleştirilmesi ile gerçekleştirilecektir. Sicile kayıtlı şirketlerin temsilcileri, şirketin unvanı, sicil numarası gibi bilgileri fiziki belge ve ıslak imza gerekmeksizin internet üzerinden çevrim içi olarak doğrulayabileceklerdir. Tüzel kişinin kimlik tespiti ise MERSİS ve Sicil Gazetesi üzerinden ticaret unvanı, ticaret sicil numarası, faaliyet konusu ve adres bilgileriyle, Gelir İdaresi Başkanlığı`nın veri tabanı üzerinden vergi kimlik numarası doğrulanarak gerçekleştirilecektir. Bu sayede, Yönetmelik Değişikliği tüzel kişi imza yetkililerinin de uzaktan kimlik tespiti yoluyla ilgili işlemleri gerçekleştirmesine olanak sağlayacaktır.
Tüzel kişinin kimlik tespiti sürecinde; bankalara, tüzel kişinin gerçek faydalanıcısının ortaya çıkarılması için gerekli önlemleri alma yükümlülüğü getirilmiştir. Tüzel kişinin gerçek faydalanıcısı kavramı, tüzel kişi adına işlem yapan veya tüzel kişiyi nihai olarak kontrol eden ya da üzerinde nihai etki sahibi olan gerçek kişi veya kişiler anlamına gelmektedir. Özellikle suç gelirlerinin aklanması ve terörün finansmanının önlenmesine yönelik düzenlemelerde gerçek faydalanıcıların kimliklerinin tespit edilmesi büyük bir öneme sahiptir. Bu sayede, tüzel kişiliklerin arkasında kimlerin olduğu belirlenerek, finansal sistemde şeffaflık sağlanması amaçlanmaktadır.
Engelli bireylerin bankacılık sistemine katılımını kolaylaştırmak amacıyla ve uzaktan kimlik tespitinde sağlanacak kontrollerde engelli kişilerin durumunun göz önüne alınarak değerlendirilmesi gerekliliğine yer verilmiş durumdadır. Bununla konuda bireyin üçüncü bir kişiden destek alabileceği ancak bu destek için, üçüncü kişinin kimliğinin müşteri temsilcisi tarafından kontrol edilmesi gerekmekte olduğu belirtilmiştir. Yönetmelikteki bu düzenlemeyle engelli bireylerin bankacılık hizmetlerine erişimi iyileştirilmektedir.
Yönetmelik, ilk yürürlüğe girdiği tarihte uzaktan kimlik tespitine ilişkin görüşmenin ancak banka personeli olan ve bu konuda özel eğitim almış müşteri temsilcisi tarafından gerçekleştirilmesini zorunlu kılmaktaydı. Lakin Yönetmelik Değişikliği, banka çalışanı tarafından gerçekleştirilecek kontrollerin yapay zekâ uygulamalarıyla desteklenmesi ve sürecin insan müdahalesi olmadan dijital şekilde tamamlanmasının önünü açtı ve bu konuya ilişkin usul ve esasları belirleme yetkisini Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu’na (“Kurul”) verdi. Bu da sistemin güvenlik kriterlerinin daha da geliştiği anlamına gelmektedir.
Sonuç
Dijitalleşme adımlarıyla çerçevesinde yapılan bu önemli düzenleme, dijital bankalar için beklenen kayda değer bir adım olup, tüzel kişilerin uzaktan kimlik tespiti ihtiyaçlarını da artık daha iyi karşılanmasını sağlayacak gibi görünmektedir. Yönetmelik değişikliğinin yürürlüğe girmesiyle birlikte, bankacılık hizmetlerinin sunumunda ıslak imza ve fiziki belge kullanımının azalması bunun sonucunda da hizmet maliyetinin düşürülmesini, işlemlerin daha hızlı, güvenilir ve pratik bir şekilde gerçekleştirilmesini ve zaman tasarrufu sağlanması beklenmektedir. Tabii kş, her dijital yenilik gibi, bu yeniliğin avantajları güvenli, sistematik ve sürdürülebilir prensiplerle uygulanarak elde edileceğini unutmamak gerek.
Avukat Gülben Aksandık
