- Genel Kapsam
Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ile 375 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun (Kanun No: 7438) 01/03/2023 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne kabul edildi ve 03/03/2023 Tarihli Resmi Gazete’de yayımlanmıştır. Resmi Gazete’de yayımlanması itibariyle EYT düzenlemesinin bütün detayları belirlenmiş olup başvurular 3 Mart 2023 tarihi itibariyle başlamıştır.
Yapılan Kanun değişikliği ile birlikte 8 Eylül 1999 tarihi ve öncesinde sigortalı olan ve prim gün sayısı ile yasal sigortalılık süresini tamamlayan tüm vatandaşların emekliliğe hak kazanması amaçlanmıştır. Yazımız ile, getirilen Kanun Değişikliğinin İş ve Sosyal Güvenlik Hukuku’na etkisi ve kanun değişikliği kapsamında yapılacak başvuruların ne şekilde gerçekleşeceği incelenecektir.
- Kanun Değişikliği ile Birlikte Getirilen Yenilikler
Yapılan düzenleme ile birlikte getirilen yenilikler şu şekildedir;
- 08.09.1999 (dahil) tarihinden önce malullük, yaşlılık ve ölüm sigortası kapsamında çalışmaya başlayanların,
- 09.09.1999 (dahil) tarihinden sonra malullük, yaşlılık ve ölüm sigortası kapsamında çalışmaya başlamalarına rağmen sigortalılık başlangıç tarihini geriye götürmeye imkân tanıyan ilgili mevzuat hükümlerine göre yapmış oldukları borçlanmalar ile sigortalılık başlangıç tarihi 08.09.1999 (dahil) öncesi olacak şekilde geriye götürülenlerin prim ödeme gün sayısı ve/veya sigortalılık süresi şartları değiştirilmeksizin, sadece tâbi oldukları yaş sınırlaması kaldırılmıştır. Getirilen düzenlemenin devamında, “geriye dönük herhangi bir ödeme yapılamaz ve geriye dönük hak talep edilemez” şeklinde bir düzenlemeye gidilerek ancak Kanunun yürürlüğe girdiği tarih itibariyle sonuç doğuracağı düzenlenmiştir.
Bu kapsamda 8 Eylül 1999 (dahil) tarihinden önce sigortalı olup da prim gün sayısı ile sigortalılık süresini tamamlamakla birlikte hâlihazırda yaş şartının tamamlanmasını bekleyen çalışanlar düzenlemeden yararlanabilecektir. Sonuç olarak Kanun Değişikliği ile birlikte yaş şartı kaldırılmış ve prim gün sayısı ile sigortalılık süresinin tamamlanması ile birlikte emekliliğe hak kazanılması planlanmıştır.
7438 Nolu Kanun ile 8 Eylül 1999 yılında mevzuatımıza eklenen yaş şartının kaldırılmasıyla birlikte SSK’ya tabi (4A’lı) çalışan kadınlar 20, erkekler ise 25 yıl sigortalılık süresi ve 5000 gün koşulunu yerine getirmeleri şartıyla EYT düzenlemesi kapsamında emekli olabilecektir. 5000 gün prim koşulu 23 Kasım 1980 tarihine kadar sigorta girişleri yapılan kişiler için geçerli olup bu tarihten sonra sigorta girişi yapılan kişilerin kademeli olarak prim gün yeter sayıları 5975 güne kadar artmaktadır. İlgili kademesel değişiklikler ise 506 Sayılı Sosyal Sigortalar Kanununun Geçiçi 81. Maddesinin 1. Fıkrasının (B) Bendinde yer almaktadır. İlgili bentte yer alan yaş şartları yeni düzenleme ile birlikte kaldırılmıştır. Ayrıca 9 Eylül 1999 (dahil) tarihinden sonra çalışmaya başlayan ancak sigortalılık başlangıç tarihini 8 Eylül 1999 (dahil) öncesi olacak şekilde geriye götürenler de bu düzenlemeden faydalanabilecektir.
- Emeklilik Başvuru İşlemleri Nasıl Gerçekleştirilecektir?
7438 Sayılı Kanun kapsamında getirilen değişiklikler ile prim ödeme gün sayısı ve/veya sigortalılık süresi şartlarını sağlayan çalışanların öncelikle e-devlet uygulaması üzerinden “SGK Tescil ve Hizmet Dökümü”, “Normal Şartlarda Ne zaman Emekli Olurum” ve “Çalışma Hayatım” uygulamaları ile tabi oldukları emeklilik şartları, bu şartları yerine getirecekleri tarihleri ve bu şartları yerine getirip getirmediklerini sorgulayabilmektedir. Yapılan sorgulamanın akabinde 7438 Sayılı Kanun kapsamında getirilen değişiklikler ile birlikte emekli olma şartlarına haiz kişiler yine e-devlet sistemi üzerinden başvuruda bulunabilecektir.
E-Devlet üzerinden yapılacak başvuru;
E-Devlet sistemi üzerinden “Gelir, Aylık Ödenek, Talep Belgesinin Verilmesi” bölümü> “Yaşlılık Aylığı” > “Yeni Başvuru” > Tahsis Talep Türü kısmına “Yaşlılık Aylığı” > Sigortalı Türü 4/a SSK ve 4/B Bağkur tercih edilir > Başvur kısmına giriş yapılarak başvuru gerçekleştirilmektedir.
- Çalışan Tarafından Kıdem Tazminatı Talebi Nasıl Gerçekleştirilecektir?
Her ne kadar bir önceki uygulamada SGK tarafından verilen “emekli olabilir” yazısının İşverene iletilmesi şeklinde emeklilik sebebiyle kıdem tazminatı talep edilmekteydiyse de Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığı tarafından yayımlanan genelgeye göre SGK tarafından “emekli olabilir” yazısının verilmesi uygulamada durdurulmuş olup e-devlet uygulamaları üzerinden edinilen portal belgesinin başvurularda kullanabileceği belirtilmiştir. Çalışanlar tarafından edinilen ve emekliliğe hak kazanıldığını gösteren belgenin yazıyı işverenlerine sunmalarının ardından kıdem tazminatına hak kazanılacak ve akabinde gerekli iş ve sosyal güvenlik hukuku kapsamındaki işlemler gerçekleştirilecektir.
Bu noktada emeklilik sebebiyle fesih hakkının yalnızca çalışanlar tarafından kullanılabilecek bir hak olduğunu, salt emekliliğe hak kazandığı gerekçesiyle çalışanların iş sözleşmelerini feshetme zorunluluklarının bulunmadığını belirtmek gerekir.
- ÇALIŞAN EMEKLİ OLSA DA ÇALIŞMASINA DEVAM EDEBİLİR Mİ?
Çalışan tarafından emekliliğe hak kazanılması akabinde işverene, iş akdinin emeklilik suretiyle sona ermesi nedeniyle her ne kadar kıdem tazminatı talep edilebilecekse de çalışan tarafından iş akdi feshedilmeksizin çalışmasına devam edilebilir veya kıdem tazminatı talep edildikten sonra da işveren ile anlaşılması neticesinde çalışmaya devam edilebilmektedir. Bu kapsamda emsal yargı içtihatlarına göre, çalışan tarafından çalışmış olduğu süre nedeniyle hak kazanılan işçilik alacaklarının ( kıdem tazminatı, ücret, hak edip de kullanılmayan yıllık izinlere ilişkin izin ücreti ve sair ücret nevi alacaklar) işveren tarafından eksiksiz olarak çalışana ödenmesi halinde önceki çalışma dönemi tasfiye edileceği söylenebilir. Ancak EYT sonrasında mutlaka bu sürece özel yargı kararlarının alınması ve içtihatların değişmesi ihtimalinin de mevcut olduğunu takdirlerinize sunuyoruz.
Diğer yandan, çalışanın emekli olması akabinde önceki dönem tasfiye edilmeksizin (çalışan süre nedeniyle hak edilen tüm ücret ve alacakların işçiye ödenmesi) iş ilişkisinin devam edebilmesi de olasılıklar arasındadır. Bu kapsamda çalışanın emeklilik ile birlikte iş akdinin sonlanması tarihinden ödeme tarihine kadar işleyen en yüksek banka mevduat faizi işletilmesi ile birlikte sonraki dönemde kıdem tazminatı talep edilebilecek, emeklilik ile sona eren ilk çalışma döneminin tasfiye olmadığı ve iki dönem çalışmanın birleştirilmesi yönünde iddialar ile karşılaşılması ihtimali doğabilecektir.
- YENİ DÜZENLEME İLE BİRLİKTE İŞVERENE SAĞLANAN İNDİRİM NEDİR?
Yapılan yeni değişiklik ile birlikte, 08.09.1999 (dahil) öncesinde sigortalı sayılıp prim günü ile sigortalılık süresi şartlarını sağlayan ve 7438 sayılı Kanun’un yürürlük tarihinden sonra ilk defa yaşlılık veya emekli aylığı bağlanması için talepte bulunarak işten ayrılan çalışanların, işten ayrılış tarihini takip eden 30 gün içerisinde en son çalıştıkları özel sektör kurumuna başvurarak işe sosyal güvenlik destek primine (“SGDP”) tabi çalışmaya devam etmeleri halinde, SGDP işveren hissesinin beş puanlık kısmına isabet eden tutarı Hazinece karşılanacaktır. 7438 sayılı Kanun uyarınca emekliliğe hak kazanıp işten ayrılanların, belirtilen süre içerisinde tekrar aynı işyerinde sigortalı olarak çalışmaya başlaması halinde özel sektör işverenleri bu çalışanlar özelinde 5 puanlık SGDP işveren hissesi indiriminden faydalanabilecektir. Bu düzenleme ile, istihdam piyasasında dalgalanma oluşmaması, SGDP’ye tâbi kayıtlı çalışmanın desteklenmesi suretiyle emekli statüsünde çalışacak kişilerin oluşturacağı ilave maliyetin bertaraf edilmesi ve bu yolla özel sektör işverenlerinin SGDP maliyetinin azaltılması amaçlanmaktadır. İşverenin ilgili indirimden faydalanabilmesi için hem 30 gün kuralına riayet edilmesi hem de işten ayrılan çalışanın tekrar aynı işveren nezdinde işe başlaması gerekmektedir.
Avukat Harun Demir
