ICC, Standart Mücbir Sebep ve Aşırı İfa Güçlüğü Maddelerini Güncelledi:
2020 Mart ayında bütün dünyayı etkisi altına alan COVID-19 salgını sırasında, Uluslararası Ticaret Odası (ICC) standart “Mücbir Sebep” ve “Aşırı İfa Güçlüğü” Maddelerini güncellemiş bulunuyor. Bu gibi kriz zamanlarında, daha önce neredeyse üzerinde hiç düşünülmemiş olan bu tür maddeler her zamankinden daha fazla ilgi görmekte ve gelecek için optimize edilip edilemeyeceklerini görmek bakımından mevcut sözleşmelerimizi gözden geçirmek mantıklı hale gelmekte.
ICC Standart Hükümleri
ICC, kendi web sitesinde herkese yönelik farklı ihtiyaçları karşılayan standart sözleşme maddeleri ve bunların açıklayıcı notlarını içeren belgelere sahiptir. ICC’nin “Mücbir Sebep” ve “Aşırı İfa Güçlüğü” Maddeleri bundan önce 2003’te revize edilmişti. Mart 2020’de, COVID-19’untüm dünyada yarattığı belirsizliğin bir sonucu olarak, ICC bu maddeleri tekrar güncellemeye karar verdi.
Giriş
ICC “Mücbir Sebep” ve” Aşırı İfa Güçlüğü” Maddeleri 2020 versiyonu ile önceki versiyon olan 2003 versiyonunu güncelleyerek, biri daha basit diğeri ise çeşitli işletmelerin ihtiyaçlarını karşılayabilecek geniş kapsamlı versiyon olmak üzere iki seçenek sunmakta. Maddeler bu işletmelere COVİD-19 salgını gibi tahmin edilemeyecek durumlarda uygulanabilecek birer taslak sunmayı hedeflemektedir.
Mücbir Sebep Maddesinde Yapılmış Olan Değişiklikler:
ICC, Mücbir Sebep 2020 maddesinin biri uzun diğeri kısa olmak üzere iki versiyonunu sunmakta. Esasen; Mücbir Sebep 2020 maddesi, Mücbir sebep 2003 maddesinin yapısını muhafaza etmektedir. Yapılan bazı küçük değişikliklerin amacı, hükümleri sadeleştirerek uygulanabilirliğini arttırmaktır. Yeni maddenin ilk paragrafında ‘’Mücbir Sebep’’ ve ‘’Etkilenen Taraf’’ tanımları yer almaktadır. Mücbir Sebep Maddesi 2020 kapsamında, metnin ilk paragrafında yer alan tanımlar aşağıdaki gibidir;
“Mücbir Sebep”, söz konusu engelden etkilenen tarafın (“Etkilenen Taraf”)
- söz konusu engelin kendisinin makul kontrolü dışında olduğunu; ve
- söz konusu engelin sözleşmenin kurulması sırasında makul olarak öngörülemeyeceğini; ve
- Etkilenen Tarafın engelin etkilerinden makul olarak kaçınamayacağını veya bu etkilerin üstesinden gelemeyeceğini ,
kanıtlaması halinde ve kanıtladığı ölçüde, bir tarafın sözleşmesel yükümlülüklerinden bir veya daha fazlasını yerine getirmesini önleyen veya engelleyen bir olay ya da durumun (“Mücbir Sebep Olayı”) ortaya çıkmasını ifade eder.
Maddenin üçüncü paragrafında, Mücbir Sebep Maddesi 2003’e benzer bir şekilde kesin olarak, mücbir sebep varsayılan durumlar yazılmıştır. Taraflar kendi ihtiyaçlarına göre listeden olay ekleme veya silme imkânına sahiplerdir. Üçüncü paragrafta yer alan olaylardan birinin gerçekleşmesi halinde, etkilenen taraf birinci paragrafta yer alan (a) ve (b) bendini ispat yükümlülüğünden kurtulur ve yalnızca (c) bendini ispatla yükümlü hale gelir. Özellikle COVİD-19 salgınının gündemde olduğu bu günlerde, salgın hastalıklara yer verilmiş olması dikkat çeken yenilikler arasında yer almaktadır.
Maddenin dördüncü paragrafı uyarınca, engelden etkilenen taraf diğer tarafa söz konusu olayı gecikme olmaksızın bildirmelidir. Bahsi geçen bildirim yükümlülüğü, Mücbir Sebep Maddesi 2003’te ayrı bir madde olarak düzenlenmemekte ve var olan diğer maddelerin içinde yer almakta idi. Mücbir Sebep Maddesi 2020 ile beraber, ayrı tek bir maddede bildirme yükümlülüğü düzenlenmiştir.
Maddenin sekizinci paragrafında, bir somut olayda, engelin süresinin ne zaman taraflar için tahammül edilemez hale geldiğinin kabul edileceği ve taraflara sözleşmeyi sona erdirme hakkı verdiği düzenlenmiştir. Mücbir Sebep Maddesi 2003’te bu şekilde bir süre öngörülmemişken, Mücbir Sebep Maddesi 2020’de bu süre 120 gün olarak belirlenmiştir. Bu süre tarafların anlaşmaları kaydıyla, ,ihtiyaçları doğrultusunda değiştirilerek daha kısa veya daha uzun bir süre belirlenebilir.
Mücbir Sebep Maddesinin Kısa Formatı
2020 değişikleri ile birlikte, ICC tarafından ilk defa, Mücbir Sebep maddesinin kısa formu da sunulmaktadır. ICC tarafından bu kısa form genel anlamıyla temel Mücbir Sebep düzenlemeleri içermekle birlikte, sadece üç paragraftan oluşmaktadır. ICC tarafından bu, kısa formun sunulmasında amaç; Mücbir Sebep Maddesi 2003’ün uzun ve karışık yapısı nedeniyle, genellikle sözleşmelere eklenmek yerine atıf yapmakla yetinilmesine bir çözüm getirmektir. Böylece, kısa formun atıfsız bir şekilde, doğrudan sözleşmeye dâhil edilmesi hedeflenmiştir.
ICC 2020 değişiklikleri ile ortaya çıkan kısa format; uzun formatta yer alan temel konuları kapsarken, uzun formatta yer alan bazı düzenlemeleri kapsamamaktadır. Bu sebepledir ki; kısa format, kobiler gibi küçük çaplı işletmelere rehberlik edebilecek nitelikte iken uzun format ise daha büyük şirketlere ve işletmelere rehberlik edebilecek niteliktedir.
Aşırı İfa Güçlüğü Maddesi Değişiklikleri
Aşırı İfa Güçlüğü Maddesi 2020, Aşırı İfa Güçlüğü Maddesi 2003’e benzer bir şekilde üç paragraftan oluşmaktadır. İlk iki paragraf 2003 versiyonu ile aynı kalmakla beraber, asıl önemli değişiklikler üçüncü paragrafta yapılmıştır. Aşırı İfa Güçlüğü Maddesi 2003’te, yalnızca sözleşmenin sona ermesi seçeneği düzenlenmişti. Aşırı İfa Güçlüğü Maddesi 2020 artık üç ayrı seçenek sunmaktadır. Bunlar şu şekildedir;
- Aşırı ifa güçlüğü maddesine dayanan taraf sözleşmeyi sona erdirebilir ancak diğer tarafın onayı olmaksızın hâkim veya hakemden sözleşmenin uyarlanmasını isteyemez.
- Taraflardan her biri hâkim veya hakemden uygun düştüğü ölçüde, menfaat dengesini korumak amacıyla sözleşmeyi uyarlamasını veya sona erdirmesini isteyebilir.
- Taraflardan her biri hâkim veya hakemden sözleşmenin sona erdiğini açıklamasını isteyebilir.
Taraflar karşılıklı anlaşmaları kaydı ile bu üç çözümden farklı çözümler de öngörebilirler.
Sonuç
Bu standart maddeler ICC gibi dünya çapında saygın bir kurum tarafından tavsiye edilmiş olsa bile, taraflar arasındaki ticari ilişkinin gerçek yaşam koşullarına uygunlukları gözden geçirilmeden, standart sözleşme maddelerinin benimsenmesinin asla tavsiye edilmediğini hatırlatmak isteriz. Bununla birlikte; ICC model maddeleri, ICC’nin güvenilirliği ve itibarı sayesinde, müzakerelerde iyi bir başlangıç noktası olacak ve taraflar için kabul edilebilir bir orta yol teşkil edecektir.
Maddelerin orijinalleri, ICC web sitesinden aşağıdaki linkten bulunabilir.
