İnsan Kaynakları ve İş Hukuku

İŞÇİNİN ÜCRETİNDEN İNDİRİM YAPILABİLİR Mİ?

ÖZET:

Ülkenin genel ekonomik durumu, mevcut piyasa koşulları, ekonomik kriz gibi nedenlerle zaman zaman İşverenler işçilerin ücretlerinde indirim yapılması yönünde uygulamaya gittikleri görülmektedir. İşçilerin ücretlerinden indirim yapılabilmesi İş Kanunu’nun 22. maddesinde düzenleme alanı bulan “Çalışma Koşullarında Değişiklik ve İş Sözleşmesinin Feshi” başlıklı maddesi kapsamında değerlendirilmesi gerekmektedir. Anılan yasal düzenleme kapsamında, İşveren işçinin ücretinden indirim yapmak istediğinde bu değişikliği tüm detayları ile açıklayacağı bir metin ile işçiye tebliğ etmeli ve işçinin de bu indirim teklifini altı iş günü içine ve yazılı olarak kabul etmelidir. Bu çalışmamızda işçinin ücretinden yapılacak olan indirimin hangi şartlarda geçerli olacağını sizlere aktarmaya çalışacağız.

AÇIKLAMALAR:

İşçiler açısından iş ilişkisinin en önemli unsuru oluşturan ücret, diğer yandan İşverenin de işçinin hizmet borcu karşısında yer alan ve iş sözleşmesinden doğan başlıca yükümlülüğünü oluşturmaktadır. Bu bakımdan işçinin ücretinin kararlaştırılan tutar üzerinden ödenmesi temel kural, ücretten indirim yapılması ise istisna olduğunu söyleyebiliriz. İşte İşverenler zaman zaman istisnai olarak ülkenin genel ekonomik durumu, mevcut piyasa koşulları, ekonomik kriz gibi işletmesel gerekliliklerle çalışanların ücretlerinde indirim yapılması yönündeki uygulamalara gidebilmektedirler.

İşçinin İşvereni ile kurmuş olduğu iş sözleşmesi kapsamında üstlenmiş olduğu görevi, ücreti, ücretinin eki niteliğindeki sosyal yardımlar, çalışma yeri gibi birçok husus işçinin “çalışma koşullarını” ifade etmektedir. Esasen çalışma koşullarında değişiklik yapılması doğrudan doğruya işverenin yönetim hakkının kendisine verdiği yetkidir. Ancak kanun koyucu işçilerin çalışma koşullarında gerçekleştirilecek aleyhe değişikliklerin geçerliliğini İş Kanunu’nun 22. maddesi kapsamında bir takım koşullara bağlamıştır. Söz konusu İş Kanunu’nun 22. maddesinde aynen; “İşveren, iş sözleşmesiyle veya iş sözleşmesinin eki niteliğindeki personel yönetmeliği ve benzeri kaynaklar ya da işyeri uygulamasıyla oluşan çalışma koşullarında esaslı bir değişikliği ancak durumu işçiye yazılı olarak bildirmek suretiyle yapabilir. Bu şekle uygun olarak yapılmayan ve işçi tarafından altı işgünü içinde yazılı olarak kabul edilmeyen değişiklikler işçiyi bağlamaz…“ şeklinde ifade edilmiştir. Bu bakımdan işçinin çalışma koşullarından biri olan ücretinde aleyhine bir indirim yapılması iş koşullarında esaslı değişiklik meydana getirecektir. Bununla birlikte, işçinin ücretinde bir indirim yapılmamakla birlikte, işyerinin daha uzak bir lokasyona taşınması ve işçinin ek bir yol ücretini karşılamak zorunda bırakılması veyahut tek taraflı olarak ücretsiz izin uygulamasına tabi tutulması da dolaylı bir ücret indirimi olarak yorumlanabilecektir. Buna karşılık, işyerinde ikramiye uygulamasının kaldırılarak ücrete eklenmesi ücret indirimi olarak değerlendirilmeyecektir. Bahse konu yasal düzenleme uyarınca İşverence tek taraflı olarak işçinin ücretinde belirttiğimiz şekilde indirim yapılmasına karar verilmesi ve işçinin ücretinin kendisine indirimli olarak ödenmesi halinde bu indirim işçi yönünden bağlayıcı olmayacaktır. Bu bakımdan ücret indiriminin geçerli olması için, ücret indirimine dair teklifin İşverence yazılı olarak yapılması ve bu teklifin de işçi tarafından altı iş günü içinde yazılı olarak kabul edilmesi şartına bağlıdır. Uygulamada genel olarak işverenlerce yapılan ücret indirimi tekliflerinin ayrı bir metin olarak hazırlandığı görülmekle birlikte, işveren ve işçinin ücret indirimi tutarında anlaşması taraflarca belirlenen ücret tutarına açıkça yer verilen yeni bir iş sözleşmesi imzalanması ile gerçekleştirilmesi mümkündür. Son olarak, işçi ücretinde indirim yapılmasını yazılı olarak kabul etse dahi, yeni ücretin her halükarda her yıl Asgari Ücret Tespit Komisyonu tarafından her yıl başında belirlenen yasal asgari ücretin altında kararlaştırılamayacağına dikkat edilmesi gerekmektedir.

Peki işçilerin yazılı onayı alınmaksızın İşverenlerce tek taraflı olarak ücret indirimi uygulamasına gidilmesi halinde işçiler ne yapabilir ?

Bu durumda işçiler İş Kanunu’nun “İşçinin Haklı nedenle derhal fesih hakkı” başlıklı 24/II maddesinin e fıkrası “İşveren tarafından işçinin ücreti kanun hükümleri veya sözleşme şartlarına uygun olarak hesap edilmez veya ödenmezse” ile f fıkrası “yahut çalışma şartları uygulanmazsa” hükümlerine istinaden iş sözleşmelerini haklı nedenle ve derhal fesih haklarını kullanarak kıdem tazminatlarını İşverenlerinden talep edebileceklerdir. Ayrıca işçiler ücretlerinin eksik ödenen tutarlarını da yine İşverenlerinden talep edebileceklerdir. İşçinin fark ücretini talep edebilmesi için iş sözleşmesini sonlandırmasına gerek olmadığından, İşvereni ile iş ilişkisi devam ederken de fark ücret alacağı talebiyle yasal yollara başvurabilecektir. Bu hususta İş Kanunu’nda yapılan yakın tarihte yapılan değişiklik uyarınca kıdem tazminatında zamanaşımı süresinin ücret alacaklarında olduğu gibi beş yıla düşürüldüğü de mutlaka göz önünde bulundurulmalıdır.

Sonuç olarak; işçi ile işveren arasındaki iş ilişkisinin kurulmasının en önemli unsuru olan ücret aynı zamanda bir “çalışma koşulu” dur ve işçinin ücretinde indirim yapılması çalışma koşullarında işçi aleyhine ve esaslı mahiyette bir değişikliktir. Bu bakımdan yasa koyucu İş Kanunu’nun 22. maddesi ile getirmiş olduğu düzenleme ile İşverene işçinin ücretini tek taraflı olarak azaltma hakkı vermemiş ve bu aleyhe değişikliğin geçerli olmasını ancak işçiye yazılı olarak teklif edilmesi ve işçi tarafından da bu değişikliğin 6 iş günü içinde yazılı olarak kabul edilmesi şartına bağlamıştır. Burada amaçlanan iş ilişkisinde dezavantajlı konumda bulunan işçinin hakkında yapılacak olan değişiklik konusunda aydınlatılmasının sağlanması ve bir bakıma işçinin hangi konu hakkında İşverenine onay verdiğini tam olarak anlamasının sağlanmasıdır.

Bizi Tanıyın

Biz iş dünyasının hukuk danışmanıyız.

Türkiye’de sürdürülebilir büyüme, gelişme ve istikrar içerisinde iş yapmanın nasıl bir emek ve özen gerektirdiğini iyi biliyoruz.

Güncel Yazılar

Bize Soru Sorun

Bir Uzmanla Görüşün