Patent ve faydalı modele ilişkin başvurular, tescil ve tescil sonrası işlemler ve bu hakların ihlaline dair hukuki ve cezai yaptırımlar 6769 sayılı Sınai Mülkiye Kanunu kapsamında düzenlenmiştir. Bu kapsamda, ticari değer taşıyan buluşlar patent veya faydalı model ile koruma altına alınarak taklit edilmekten korunmaktadırlar. Patent veya faydalı model belgesi alan kişiler; buluş sahibi dışındaki kişilerin buluşu izinsiz olarak kullanmasının önüne geçmekte ve belirli bir süre boyunca münhasır haklara sahip olmaktadır.
BULUŞ NEDİR?
Türk Patent ve Marka Kurumu’na göre buluş, teknoloji alanında belirli bir sorunun çözümüne yönelik olan ve teknik özellik barındıran fikir ürünü olarak tanımlanmaktadır. Burada dikkat edilmesi gereken husus, teknoloji alanında oluşan teknik problemin birden fazla çözümü olabileceği ve her bir farklı teknik niteliğe haiz çözümün farklı bir buluş olarak kabul edilebileceğidir.
FAYDALI MODEL
Faydalı model, yeni ve sanayiye uygulanabilir buluş koşulunun mutlaka arandığı sınai hak kavramıdır.
- Yenilik unsuru: Tekniğin bilinen durumuna dâhil olmayan buluşun yeni olduğu kabul edilir. Sınai Mülkiyet Kanunu uyarınca tekniğin bilinen durumuna dahil olmayan buluşun yeni kabul edildiği düzenlenmiş ve hemen akabinde tekniğin bilinen durumunun ne olduğuna ilişin açıklama yapılmıştır. Buna göre başvuru tarihinden önce dünyanın herhangi bir yerinde, yazılı veya sözlü tanıtım yoluyla ortaya konulmuş veya kullanım ya da başka herhangi bir biçimde açıklanmış olan toplumca erişilebilir her şey tekniğin bilinen durumunu kapsamaktadır.
- Sanayiye uygulanabilirlik unsuru: Sınai Mülkiyet Kanunu, tarım dahil sanayinin herhangi bir dalında üretilebilir veya kullanılabilir nitelikte olan buluşun sanayiye uygulanabilir olduğunu kabul etmektedir.
Faydalı model belgesi patentle kıyaslandığında hem daha kısa zamanda hem de daha az bir masrafla alınabilmektedir.
PATENT
Teknolojik bir buluşun patentlenebilir olması için ise Sınai Mülkiyet Kanunu uyarınca buluşun yeni olması, buluş basamağı içermesi ve sanayiye uygulanabilir olması şartları aranmaktadır.
- Buluş basamağı; buluşun, tekniğin bilinen durumu dikkate alındığında, ilgili olduğu teknik alandaki uzmana göre aşikâr olmayan buluşun, buluş basamağı niteliği taşıdığı kabul edilmektedir. Araştırma raporu aşamasında buluş konusu ile ilgili tekniğin bilinen durumundaki en yakın dokümanlar (buluşun başvuru tarihinden önce dünya üzerinde herhangi bir yerde yayımlanmış, tarihi belli tüm dokümanlar) listelenmekte ve bu dokümanların içinde buluşun buluş basamağına sahip olup olmadığına ilişkin dokümanlarda listelenmektedir. İnceleme raporu aşamasında ise patentlenebilirlik kriterleri (yenilik, buluş basamağı, sanayiye uygulanabilirlik) bakımından incelenerek oluşturulmaktadır.
Türk Patent ve Marka Kurumu’na göre patent, sınırlı bir yer ve süre için üçüncü kişiler tarafından buluşun izinsiz olarak üretilmesini, kullanılmasını veya satılmasını engelleme yoluyla sahibine tanınan tekel hakkı olup patent belgesi ise bu hakkın kullanılabileceğini göstermektedir.
FAYDALI MODEL VE PATENT ARASINDAKİ BENZERLİKLER
- Her iki tescil çeşidinde de buluşun yeni ve sanayiye uygulanabilir olması gerekmektedir.
- Faydalı model veya patent başvurularının şekli şartlara uygunluk bakımından eksikliğinin olmadığı anlaşılması halinde başvuru sahibi araştırma talebinde bulunur ve araştırma raporu düzenlenir.
FAYDALI MODEL VE PATENT ARASINDAKİ FARKLAR
- Faydalı model ve patent arasındaki en temel fark patentte buluş basamağı şartı aranırken faydalı model de aranmamasıdır. Faydalı modelin yeni ve sanayiye uygulanabilir olması aranırken bir buluşun patent alabilmesi için buluş basamağı da içermesi gerekmektedir.
- Bir diğer fark ise patentin koruma süresi 20 yıl iken faydalı modelin koruma süresi 10 yıldır.
- Ayrıca usuller ve usuller sonucu elde edilen ürünler ile eczacılıkla, kimyasal ve biyolojik maddeler ile ilgili patent koruması sağlanabilirken faydalı model koruması sağlanamamaktadır.
- Patent ile koruma sağlanabilmesi için başvurunun patentlenebilmesi için Sınai Mülkiyet Kanununda belirtilen kriterleri taşıyıp taşımadığında yönelik inceleme raporu alınması gerekirken faydalı model ile koruma sağlanabilmesi için inceleme raporu işlemi bulunmamaktadır.
Sonuç olarak; bir buluşun Türk Patent ve Marka Kurumu nezdinde, faydalı model mi yoksa patent olarak mı tescil edilmesi gerektiği noktasında, Sınai Mülkiyet Kanunu uyarınca dikkat edilmesi gereken farklılıklar ve benzerlikler yukarıda paylaşılmış olduğu şekildedir. Her iki tescil çeşidinde de yenilik ve sanayiye uygulanabilirlik unsurları aranırken; iki tescil arasındaki en temel fark, patent tescili için buluş basamağı şartı aranırken, faydalı model tescili için bu şartın aranmaması olarak karşımıza çıkmaktadır.
Avukat Melodi Olcay Keskiner
