Giriş
Telif hakları; düşünce ve sanat eseri gibi fikri emek ile meydana getirilen her türden ürün ile bunların kullanılması ve çoğaltılması konularıyla ilgili hukuken sağlanan haklardır. Telif haklarının doğması bakımından ise tescil şartı aranmamaktadır. Bu konuda en temel düzenleme Fikir ve Sanat Eserleri Kanunudur (FSEK).
Günümüzde ise internet ve sosyal medya kullanımının artmasından ötürü telif hakları meselesi daha karmaşık bir hal almıştır. Kişiler pasif tüketici konumundan çıkarak aktif yayımcı konumuna geçmişlerdir.
Sosyal Medyanın Telif Hakları Bakımından Etkileri
Günümüz dünyasında iletişim yöntemlerinin gelişmesi ve yaygınlaşması ile telif haklarının korunması daha da zor hale bürünmüştür. Sosyal medya platformlarında yer alan kullanıcılar bu mecralar sayesinde artık sadece tüketici olmaktan çıkmıştır. Böylece kullanıcılar; kendilerine ait yeni bir eser meydana getirme, başkasına ait bir eserden yola çıkarak kendi eserlerini yaratma (işleme eser) ve başkasının eserini doğrudan paylaşma gibi telif haklarını ilgilendiren yeni yollara girebilmektedir. Bu eylemlerin meydana getirilmesi ise telif haklarının ihlaline yol açabilmektedir.
Sosyal medyada paylaşılan içeriklerin büyük kısmı işleme eser niteliğini haizdir. Nitekim sosyal medyada yapılan paylaşımlar genellikle başkasına ait eserlerden yararlanılmak suretiyle meydana getirilen eserlerdir. Bu bakımdan da sosyal medyada telif haklarının korunması konusunda işleme eserler ayrıca önem kazanmaktadır.
Bir eseri işleme hakkı, eser sahibinin münhasır mali hakları arasında yer almaktadır. Üçüncü kişilerin bir işleme eseri paylaşabilmeleri için eser sahibinden izin almış olmaları gerekmektedir. Eser sahibinin izninin olmaması halinde ise bir eserin işlenmesi veya paylaşılması telif haklarının ihlali anlamına gelmektedir.
Eserin işlenmesi veya yayılmasının yanı sıra yayılmış bir eserin yeniden paylaşılması da telif haklarının ihlalini teşkil edebilmektedir. Bu bakımdan FSEK yine yazılı izin öngörmektedir. Paylaşım yapılırken kaynağının belirtilmesi de telif haklarının ihlalini ortadan kaldırmayabilir. Telif hakları kapsamında kalan bir eserin paylaşılabilmesi için eser sahibinden yazılı izin alınması hukukun esas düzenlediği kuraldır.
Türk hukukunda meydana getirilen eserler bakımından manevi hakların devri mümkün değildir. Ancak maddi hakların devri veya manevi hakların kullanımının devri mümkündür.
Eser üzerindeki tasarrufta bulunulabilmesi için öncelikle eserin vücuda gelmiş olması gerekmektedir. Henüz meydana gelmemiş bir eser üzerinde tasarruf yetkisinin kullanılabilmesi de mümkün değildir. Ancak ortaya çıkarılacak eser üzerinde hakkın devrini taahhüt eden anlaşmalar geçerli sayılabilmektedir
Çevrimiçi Telif Haklarının Korunması
Türk Hukukunda FSEK gereği “UYAR – KALDIR sistemi” öngörülmektedir. Bu sistem, telif haklarını ihlal eden bir paylaşımın mevcudiyeti halinde, eser sahipleri veya temsilcilerinin, ilgili internet sitesine uyarıda bulunarak bu paylaşımın kaldırılmasını talep etmesi usulüdür. Yetkili kişilerce yapılan uyarının site sorumlularına ulaşmasının ardından üç gün içerisinde ilgili ihlalin giderilmesi gerekmektedir. İçeriğin kaldırılmaması ve ihlalin giderilmemesi halinde hak sahipleri Cumhuriyet Savcılığına başvurabilmektedirler. Taraflar böylece ilgili içeriğin kaldırılmasını veya erişimin engellenmesini talep etmektedirler.
UYAR-KALDIR sistemi bakımından bazı internet siteleri ve sosyal medya platformları kendilerine ait prosedürler düzenlemişlerdir. Böyle bir sitede öncelikle sitenin kendi prosedürlerine başvurulması esastır. Böyle bir prosedürün bulunmadığı mecralarda ise ihtarname yoluna gidilmelidir.
İhlal Neticesinde Gündeme Gelebilecek Yaptırımlar
Cumhuriyet Savcılığına gidilmesi ihtimalinde en temel yaptırım olarak erişimin engellenmesi gündeme gelecektir. Bununla beraber ayrıca FSEK kapsamında manevi zarar bakımından açılacak dava neticesinde manevi tazminata hükmedilebilir. Tabii ki de maddi zararın mevcudiyeti halinde maddi zararların da tazmini gündeme gelir.
Bunların dışında yine FSEK kapsamında eserlerin herhangi bir şekilde izinsiz umuma yayılamsı durumunda; ihlalaciler ile hak sahibi arasında bir sözleşme yapılsayı ne kadar ücret öeyeceklerdi ise bu tutarın en fazla üç katına kadar kısmı talep hakkı doğmaktadır.
Sonuç
İnternet ortamında özellikle de sosyal medya platformlarında telif hakları ihlali gün geçtikçe daha da artmakta. Kullanıcılar hangi eylemlerinin ihlal oluşturduğu konusunda bilinçsiz olabilmektedir. Bu bakımdan ihlal teşkil eden bir davranışta bulunmamak ve ihlal karşısında gerekli adımları atabilmek için bilişim hukuku alanında danışmanlık alınması yerinde olacaktır.
Cüneyt Fidan
