Şirketler ve Ticaret Hukuku

TÜRK HUKUKUNDA YABANCI TAHKİM KARARLARININ TANINMASI VE TENFİZİ HAKKINDA KISA BİR REHBER

Tahkim kavramı, özellikle uluslararası ticari ilişkilerin düzenlenmesi için yapılan sözleşmelerde, uyuşmazlıkların çözümüne yönelik olarak son dönemlerde oldukça yaygın bir şekilde karşımıza çıkmaktadır. Öyle ki tarafların, sözleşme ihlalinden ya da herhangi bir sebepten ötürü ortaya çıkan sorunları hızlı ve düşük maliyetli yöntemler ile çözmek istemesi, tahkim yolunun günümüzde gittikçe daha sık başvurulan alternatif çözüm yollarından biri olmasını sağlamıştır.

Tahkim kısaca, taraflar arasında doğmuş veya doğabilecek uyuşmazlıklara karşı, devlete bağlı ulusal yargı mercilerine başvurulmaksızın, bağımsız hakem veya hakemler kurulunca yapılan özel bir yargılama süreci olarak tanımlanabilir. Dolayısıyla uluslararası tahkim yoluna gidildiği takdirde, sürecin sonunda yabancı hakem tarafından verilecek bir kararın geçerliliği, ulusal mahkemelerce yürürlükteki mevzuata uygun bir şekilde tanınması ve tenfizine bağlıdır.

Yabancı bir ülkede verilen tahkim kararının Türkiye’de hukuken bağlayıcı ve uygulanabilir olması için Türk mahkemeleri tarafından tanınması ve tenfizi gerekir.  Bu bağlamda, yabancı yargı kararlarının tanınması ve tenfizine ilişkin esaslar, genel olarak “5718 sayılı Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun” ve Türkiye tarafından da imzalanan 1958 tarihli “Yabancı Hakem Kararlarının Tanınması ve İcrası Hakkındaki New York Sözleşmesi” kapsamında düzenlenmiştir.

New York Sözleşmesi Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun
Türk hukuku kapsamında New York Sözleşmesi, sadece ticari uyuşmazlıklara ve anlaşmaya taraf olan ülkelerde verilen hakem kararlarının tanınması ve tenfizi hususunda uygulanmaktadır. Tahkim yargılamasının yapıldığı yerin sözleşmeye taraf devletlerden biri olmadığı veya New York Sözleşmesinin Türkiye’nin çekinceleri nedeniyle uygulanamaz olduğu durumlarda, Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun’un 60. maddesi ve takip eden hükümler uygulanır.

Yabancı hakem kararının Türkiye’de tanınması ve tenfizi için gereken koşullar nelerdir?

  • Kararın yabancı bir ülkede verilmiş olması
  • Kararın verildiği ülke ya da karara uygulanan hukuka göre kararın şekli anlamda kesinleşmiş olması
  • Kararın kamu düzeninin temel ilkelerini ve Türk hukuk sisteminin genel etiğini ihlal etmemesi 
  • Kararın, Türk mahkemelerinin münhasır yetkili olmadığı bir konuda verilmiş olması
  • Kararın davalının savunma haklarına uygun davranılarak verilmiş̧ olması
  • Türkiye Cumhuriyeti ile ilamın verildiği devlet arasında karşılıklılık esasına dayanan bir anlaşma yahut o devlette Türk mahkemelerinden verilmiş ilamların tenfizini mümkün kılan bir kanun hükmünün veya fiili uygulamanın bulunması

Yetkili mahkeme: Yasal mevzuat çerçevesinde, başka bir yer mahkemesinin bölgesel yargı yetkisi sözleşme şartlarına göre taraflarca karşılıklı olarak belirlenmedikçe, yabancı tahkim kararının tanınması ve tenfizinde yetkili mahkeme aleyhine karar verilen tarafın ikametgâhının bulunduğu yer Asliye Ticaret Hukuk mahkemesidir. Aleyhine karar verilen tarafın ikametgâhının bulunmaması halinde mutad meskeni; mutad mesken de yok ise, icraya konu teşkil edebilecek malların bulunduğu yer mahkemesi yetkilidir.

Yabancı hakem kararının tanınması ve tenfizi istendiğinde dilekçeye hangi belgelerin eklenmesi gerekmektedir?

Aşağıda belirtilen belgelerin karşı taraf sayısı kadar örneklerinin mahkemeye sunulması gerekmektedir; 

  • Kararın usulüne uygun kesinleşmiş ve icrailik kazanmış aslı ve onaylı örneği
  • Tahkim sözleşmesi veya tahkim şartının aslının veya bunların usulüne uygun olarak onanmış örneği
  • Söz konusu bu belgelerin Türkçe olmaması halinde noter tarafından onaylı tercüme edilmiş örnekleri

Yargılama Usulü: Yabancı tahkim kararının tanınması ve tenfizi için yapılan başvurunun incelenmesi ve sonuca bağlanması sürecinde basit yargılama usulü uygulanmaktadır. Bu kapsamda taraflar sadece dava ve cevap dilekçelerini sunabilmekte olup dilekçelerin değiştirilmesine ilişkin başka bir işlem yapılmamaktadır. Dava süreci, tarafların iddialarının değerlendirildiği bir duruşma ile devam etmektedir. Yargılama sonucunda söz konusu yabancı hakem kararının tanınması ve tenfizi ilk derece mahkemesi tarafından reddedilirse, bu karar bir üst mahkemeye taşınabilir.

Hangi durumlarda mahkeme yabancı tahkim kararının tanınması ve tenfizi talebini reddeder?

Yetkili mahkeme; 

  1. Taraflar arasında bir tahkim anlaşması imzalanmadığında veya taraflar arasında imzalanmış esas sözleşmede tahkim maddesi bulunmadığında,
  2. Taraflardan birinin sözleşme akdetme ehliyeti olmadığında veya tahkim anlaşması ya da tahkim maddesi geçersiz olduğunda,
  3. Taraflardan biri savunma hakkını usulüne uygun bir şekilde kullanamadığında,
  4. Aleyhine karar verilen taraf usulüne uygun olarak tahkim bildirimini almadığında veya davada hazır bulunamadığında,
  5. Tahkim heyetinin oluşumu veya tahkim prosedürü, tarafların sözleşmesine veya tahkim kararının verildiği yerde geçerli hukuka aykırı olduğunda
  6. Yabancı tahkim kararı, taraflar arasındaki tahkim anlaşmasının kapsamını aştığında,
  7. Söz konusu karar bağlayıcı veya kesinleşmiş olmadığında,
  8. Kararın uygulanması kamu düzenine aykırılık oluşturduğunda, 
  9. Türk hukukunun, söz konusu uyuşmazlığın çözümünde tahkim yoluna izin vermediği hallerde yabancı hakem kararının tanınması ve tenfizini talebini reddedebilir. 

Sonuç olarak, yabancı tahkim kararının yetkili ve görevli mahkeme tarafından tanınması ve tenfizi kararının kesinleşmesi ile birlikte söz konusu karar Türkiye mahkemelerince verilmiş bir karara eşdeğer şekilde Türkiye’deki icra daireleri aracılığı ile icraya konu edilebilecektir.

 

Avukat Nilsu SERTOĞLU

Bize Soru Sorun

Bir Uzmanla Görüşün