Günümüzde insanların bilgiye ulaşma şekilleri hızla değişmekte ve gelişmektedir. Şirketlerin, müşterilerine markalarını sunma şekilleri de bu değişime paralellik göstermektedir. Şirketler, müşteriler nezdinde farklılık yaratmak ve ilgi çekici olmak amacıyla geleneksel olmayan markalara yönelmektedirler. Üç boyutlu markalarsa, geleneksel olmayan markalar arasında en sık tercih edilenlerin başında yer almaktadır.
Üç Boyutlu Marka Kavramı Nedir?
6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu’nun (“Kanun”) 4. Maddesinde “Marka, bir teşebbüsün mallarının veya hizmetlerinin diğer teşebbüslerin mallarından veya hizmetlerinden ayırt edilmesini sağlaması ve marka sahibine sağlanan korumanın konusunun açık ve kesin olarak anlaşılmasını sağlayabilecek şekilde sicilde gösterilebilir olması şartıyla kişi adları dâhil sözcükler, şekiller, renkler, harfler, sayılar, sesler ve malların veya ambalajlarının biçimi olmak üzere her tür işaretten oluşabilir.” ifadesi yer almaktadır. Bu kapsamda, özgün ve ayırt edici özelliklere sahip olan şekiller ve tasarımlar için “üç boyutlu marka” ifadesinin kullanılması mümkündür.
Üç Boyutlu Marka Kavramının Tescili:
Kanun açısından bir işaretin marka olarak tescil edilebilmesi için ilk ve en önemli unsur işaretin, diğer işaretlerden ayırt edici niteliğe sahip olmasıdır. İkinci önemli unsur ise işaretin sicilde markaya sahip kişi nezdinde korunduğunun açık ve net olarak anlaşılmasını sağlayabilir olmasıdır. Üç boyutlu markalar için aranan kriterler aslında geleneksel markalarda aranan kriterlerle aynıdır. Fakat işaretin doğası gereği daha sıkı bir kontrol sağlanması gerekmektedir. Çünkü üç boyutlu markaların doğası gereği sahip olduğu şeklin veya standart ve herkes tarafından bilinebilecek tasarımların tescile konu edilmesi mümkün değildir. Örneğin, sıradan bir içecek şişesinin tescili için yapılmış olan başvuru herhangi bir ayrıcı nitelik içermemesi ve tüketici nezdinde herhangi bir içeceği çağrıştırabilecek nitelikte olması nedeniyle reddedilmiştir. Bu nedenle, üç boyutlu bir marka tescil ettirilecekken, standart ve ticari hayatta fazlaca kullanılan şekillerin seçilmemesi gerekmektedir.
Bunların dışında ise üç boyutlu markanın tescil başvurusunda aşağıda yer alan hususlara da dikkat edilmesi gerekmektedir:
- Tescil başvurusunda açık bir şekilde başvurunun niteliğinin üç boyutlu marka başvurusu olduğunun belirtilmesi,
- Tescil edilmek istenen işaretin, tasarımın veya ambalajın tek bir yönden net bir şekilde göründüğü marka örneğinin sisteme yüklenmesi,
- Tescil edilmek istenen işaretin, tasarımın veya ambalajın marka bütünlüğünü bozmayacak şekilde maksimum altı ayrı yönünden görünümünü içeren örneğinin sisteme yüklenmesi gerekir.
Kanun’un 5. Maddesi kapsamında marka tescil başvurularına ilişkin olarak mutlak ret nedenleri sayılmaktadır. Söz konusu bu maddede yer alan düzenlemelerin üç boyutlu markalar açısından kısaca özetlenmesi gerekirse, işaretin, görüntünün veya ambalajın şekli;
- Malın doğasından kaynaklanıyor,
- Mala temel değerini veriyor veya
- Teknik bir gerekliliğin sonucu olarak zorunlu olarak oluşuyor ise;
İşaretin, tasarımın veya ambalajın ticaret hayatında sürekli kullanılmaması halinde bile, ayırt edici nitelik kazanması mümkün olmayacaktır ve ayrıca üç boyutlu bir marka olarak tescil edilmesi de mümkün olmayacaktır.
Üç Boyutlu Marka Kavramının Korunması:
Kanun’a göre üç boyutlu işaretler tasarım tescili kapsamında tescil edilebileceği gibi aynı zamanda, üç boyutlu marka olarak da tescil edilebilir. Kanuna göre, tasarım tescili yapılmış olan işaretler için başvuru tarihinden itibaren her 5 yılda bir yenileme işleminin yapılması şartıyla, 25 yıla kadar yasal koruma sağlanmaktadır. Marka tescili yapılmış işaretler için ise, her 10 yılda bir yenileme işleminin yapılması şartıyla sonsuz süre yasal koruma sağlanmaktadır. Bu nedenlerle şirketler, özgün ve ayırt edici işaretlerini veya tasarımlarını tescil ettirmek için daha uzun süreli koruma sağlayan marka tescili yoluna yönelmektedirler.
Sonuç olarak, günümüz ticaret koşullarında üç boyutlu işaretin, tasarımın veya ambalajın da marka olarak tescil edilmesi bir ihtiyaç haline gelmiş bulunmaktadır.
Avukat Buse Mercan
