Türkiye’de yabancıların çalışma izinleri hakkındaki esaslar ve izlenecek usullere ilişkin düzenlemeleri içeren 4817 sayılı Yabancıların Çalışma İzinleri Hakkında Kanun (“YÇİHK”); 2016 yılında yürürlüğe giren 6735 sayılı Uluslararası İş Gücü Kanunu (“UİGK”) (“Kanun”) ile yürürlükten kaldırılmıştır.
UİGK’ ye ait yönetmeliğe (“Yönetmelik”) Kanun’un 25.maddesinde değinilmekte ise de YÇİHK’ nin uygulama yönetmeliği 2 Şubat 2022 tarihine kadar yürürlükte kalmıştır. UİGK’ nin yürürlüğe girişi; şüphesiz ki; kanunun pratik hayata yansımaları ve izlenecek usuller yönünden bir uygulama yönetmeliğinin varlığını gerektirmiştir.
Yeni bir uygulama yönetmeliğine olan ihtiyaç 31738 sayılı ve 2 Şubat 2022 tarihli Resmi Gazete’ de yayımlanan “Uluslararası İş Gücü Kanunu Uygulama Yönetmeliği” ile giderilmiştir. Nitekim ilgili Yönetmelik UİGK’ nin 25.maddesinde belirtilen hususları ayrıntılı bir şekilde ele almaktadır.
“Uluslararası İş Gücü Politikası” nın Yönetmelik’e Yansımaları:
UİGK’ nin İkinci Bölümü’nde yer verilen “Uluslararası İş Gücü Politikası” ibaresi YÇİHK’ de yer almamakla birlikte Kanun ve Yönetmelik ile güdülen amacın bir yansımasıdır. İlgili politika hakkında Kanun’da bir tanımlama yer almasa da Yönetmelik’in 6.maddesi işbu politika ile izlenen amaçları açık ve net bir şekilde ifade etmektedir.
İlgili maddeye göre; uluslararası iş gücü politikası Türkiye’nin ihtiyaç duyduğu işgücünün öncelikle yerli iş gücünden karşılanmasına yönelik geliştirilecek politikaların yanı sıra uluslararası istihdam politikalarının sürdürülebilirliğini hedeflemektedir. Bu hedef ile yerli ve yabancı iş gücü dengesi kurulabilecek ve nitelikli yabancı iş gücünden de yararlanılabilecektir. Ayrıca stratejik öneme haiz herhangi bir alanda öne çıkmış yüksek nitelikli yabancı iş gücü ve yatırımcının ülkeye kazandırılması da izlenen amaçlar arasında yer almaktadır. Nitekim Yönetmelik’in 32.maddesinde nitelikli iş gücü ve nitelikli yabancı yatırımların tespitinde aranacak şartlara yer verilmiştir.
Söz konusu politika ile uluslararası istihdamın sürdürülebilirliği hedeflendiğinden yabancı iş gücünün ülkeye çekilmesi adına Yönetmelik’te önemli ve bir takım kolaylaştırıcı düzenlemelerin yer aldığı görülmektedir.
Eski Uygulama ve Yönetmelik’in Getirdiği Dikkat Çekici Unsurlar:
Yönetmelik, çalışma izni başvurularının reddedilmesi halinde itiraz sürecine ilişkin yeni bir düzenlemeyi kapsamaktadır. Yönetmeliğin 66.maddesi ile süre ve usul yönünden oldukça önemli bir değişiklik getirilmiştir. Bu kapsamda; Bakanlığın Kanun ve Yönetmelik kapsamında verdiği kararlara karşı ilgililer tarafından kararın tebliğ tarihinden itibaren 30 gün içerisinde itiraz edilebilecektir. İtirazlar “sistem” üzerinden gerçekleştirilecek, itirazın reddedilmesi halinde ise idari yargı yoluna başvurulması mümkün hale getirilmiştir.
Yönetmelik’in 11.maddesine göre yabancıların çalışma izni, çalışma muafiyet başvuruları ile diğer başvuruların alınmasına, değerlendirilmesine, sonuçlandırılmasına ilişkin tüm iş ve işlemler “elektronik ortam” da “sistem” üzerinden yapılır. Bununla birlikte Yönetmelik’in 11/3.bendi uluslararası işgücü hareketliliğine dair tüm verilerin sistem üzerinde saklanacağını düzenlemektedir. Getirilen sistem düzenlemesi; şüphesiz ki, uluslararası iş gücü politikasının uygulanmasını kolaylaştıracaktır. Zira ilgili iş ve işlemlerin elektronik ortam üzerinden yürümesi süreçlerin hızını artıracak, uluslararası istihdamın kayıt altına alınması adına güvenli bir ortam oluşturacaktır.
Yönetmelik’in 15.maddesine göre Genel Müdürlük tarafından belirlenecek yabancılardan Türkiye’de bulunanlar geçerli bir ikamet izni olmaksızın sistem üzerinden çalışma izni için başvuruda bulunabilecektir. Söz konusu düzenleme YÇİHK’ in uygulama yönetmeliğinde yer almayan yeni bir değişikliktir.
Bu noktada işbu maddenin uygulanabilirliği açısından Yönetmelik’in 15.maddesinde bahsi geçen yabancıların hangi niteliklere sahip olacağı, yabancıyı istihdam eden işverenin ve/veya işyerinin sahip olması gereken özellikler ve yapılacak başvurunun uluslararası iş gücü politikasına uygunluğuna ilişkin hususlar dikkate alınarak bir takım özel şartlar belirlenecek ve bu şartlar altı aylık dönemlerle güncellenip resmi internet sayfasında Genel Müdürlük tarafından yayımlanacaktır. Eski YÇİHK uygulamasına göre; yabancıların yurtiçinden çalışma izni başvurusunda bulunabilmesi için en az 6 ay geçerli ikamet tezkeresinin bulunması gerekmekteydi. Genel Müdürlük tarafından belirlenecek yabancılara ilişkin sınırlamanın istisnai nitelikte olduğu da unutulmamalıdır. Zira söz konusu istisna dışında yurtiçinden yapılacak tüm başvurularda geçerli en az 6 ay süreli ikamet izni şartı halen varlığını korumaktadır.
Bununla birlikte Yönetmelik’in “Şube veya Görev Değişikliği” başlıklı 26. maddesi uluslararası istihdamın ülke içerisindeki sürdürülebilirliği açısından son derece dikkat çekicidir. İlgili düzenleme ile bir işverene bağlı olarak çalışma izni verilen yabancının aynı işverene ait işyerinde farklı bir görevde veya bu işverenin aynı iş kolundaki diğer şubelerinde çalışabilmesi için sistem üzerinden değişiklik başvurusunda bulunması mümkün hale getirilmiştir.
Ayrıca Yönetmelik’in 30.maddesinde yer alan “Çalışma İzninin Askıya Alınması” başlığına değinmek de uygun olacaktır. İlgili maddeye göre bir işverene bağlı olarak verilen çalışma izninde; iş kazası, hastalık, analık, zorunlu kamu hizmeti gibi ücretsiz izin verilmesini zorunlu kılan haller hariç olmak üzere işveren ve yabancı çalışan karşılıklı şekilde anlaşıp en fazla 90 gün süreyle iş akdini askıya alabilir. Çalışma izninin askıya alınabileceği meslek ve sektörler ise Genel Müdürlük tarafından belirlenmektedir.
Bununla birlikte, Yönetmelik’in 28.maddesi “Süresiz Çalışma İzni” başlığı altında Türkiye’de uzun dönem ikamet izni veya en az sekiz yıl kanuni çalışma izni olan yabancıların süresiz çalışma izni için başvuruda bulunabileceğini düzenlemektedir. İlgili Yönetmelik YÇİHK’ nin uygulama yönetmeliğinden farklı olarak süresiz çalışma izni belgelerinin çalışma izni başlangıç tarihi itibariyle her beş yılın sonunda yenileneceğini hüküm altına almaktadır. İlgili belgenin yenileme başvurusunun ise 5 yıllık sürenin dolmasından 6 ay önce yapılması gerekmektedir. Bununla birlikte; yenileme başvurusunda bulunmama halinde süresiz çalışma izninin askıya alınacağına ve belgenin yenilenmesine kadar askıda kalacağına da dikkat çekmek gerekir.
Avukat Türküm Türkmen
