Bireyin Gizliliğini Tanımak
Unutulma hakkı, Avrupa Adalet Divanı’nın 13 Mayıs 2014 tarihinde Google, İspanyol Veri Koruma Otoritesi ve İspanyol bir vatandaş arasında görülen davada verilen kararla kişisel veri tartışmalarının arasına katılmıştır.
Söz konusu kararın konusunu; borçları nedeniyle gayrimenkulleri haczedilen İspanyol bir avukatın, gayrimenkullerinin yirmi yıllık açık arttırma ilanlarının ilgili gazetenin web sitesine aktarılması üzerine ilanların kaldırılması veya anonimleştirmesi amacıyla İspanyol Veri Koruma Otoritesi’ne yaptığı başvuru oluşturmaktadır. İsmi Google’da aratıldığında çıkan ilk sonuçlardan biri bu ilanlara ilişkin bağlantı olunca bu kişi, İspanyol hukukunda tanınmış olan unutulma hakkını ileri sürerek arama sonuçlarından bağlantının kaldırılmasını talep etmiştir.
Adalet Divanı, öncelikle arama motorlarının AB Veri Koruma direktifine tabi oldukları ve işledikleri veriler bakımından veri kontrolörü olarak kabul edildiklerini hüküm altına almıştır.
- Arama motorlarının faaliyeti; internet ortamında üçüncü kişilerce yayımlanan veya yer alan bilgileri bulma, otomatik olarak indeksleme, geçici olarak saklama ve son olarak, belirli bir sıralama tercihine göre internet kullanıcılarının erişimine bu bilgiyi sunma olarak tanımlanmıştır.
- Adalet Divanı, yapılan yargılama neticesinde internet ortamında yer alan ilgisiz, geçersiz veya güncel olmayan kişisel verilere yönelik linklerin bireylerin talebi durumunda arama motorlarından kaldırılmasının zorunlu olduğuna hükmetmiştir. Sayılan unsurlar; kişisel veri işlemede bağlı kalınması öngörülen ilkelere kaynaklık etmiştir. Nihai olarak; söz konusu karar, internet ortamında unutulma hakkını tanımlamıştır.
İlgili karar neticesinde: Google, internet kullanıcılarının kendilerine ait içeriklerin kaldırılması için başvuruda bulunabilmesinin yolunu açmış ve başvuruları sitesinde yayınladığı form üzerinden değerlendirmektedir.
Ne yazık ki Türkiye henüz ilgili formla başvuru kabul edilen ülkeler arasında değildir. Bu sebeple; internet ağı bünyesinde yer alan kişisel verilerin kaldırılması, erişime engellenmesi veya anonimleştirilmesi için 6698 sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu uyarınca veri sorumlusuna başvuru yapılması akabinde olumsuz veya tatmin edici bir cevap alınmaması durumunda Kişisel Verileri Koruma Kurumu’na başvurularak kişisel veri ihtiva eden içeriklerin kaldırılması talepleri incelemeye alınmaktadır.
Bu noktada önemle belirtmek gerekir ki, unutulma hakkına konu olan kişisel veriler, hukuka uygun olarak kamuya açıklanmış bilgilerdir. Hukuka aykırı olarak elde edilen bilgiler unutulma hakkına tabi tutulmadan internetten kaldırılabilir.
Unutulma Hakkının Ulusal Yargıdaki Karşılığı Nedir?
Unutulma hakkı, mevzuatımızda açık bir şekilde yer almasa da özel hayatın gizliliği, uluslararası konjonktürün takip edilmesi gereği yargı kararlarına konu edilmiştir.
Yargıtay Hukuk Genel Kurulunun 17.06.2015 tarihli ve E.2014/4-56, K.2015/1679 Sayılı kararında unutulma hakkı aşağıdaki şekilde açıklanmıştır.
“…Unutulma hakkına gelince; unutulma hakkı ve bununla ilişkili olan gerektiği ölçüde ve en kısa süreliğine kişisel verilerin depolanması veya tutulması konuları, aslında kişisel verilerin korunması hakkının çatısını oluşturmaktadır. Her iki hakkın temelinde bireyin kişisel verileri üzerinde serbestçe tasarruf edebilmesini, geçmişin engeline takılmaksızın geleceğe yönelik plan yapabilmesini, kişisel verilerin kişi aleyhine kullanılmasının engellenmesini sağlamak yatmaktadır. Unutulma hakkı ile geçmişinde kendi iradesi ile veya üçüncü kişinin neden olduğu bir olay nedeni ile kişinin geleceğinin olumsuz bir şekilde etkilenmesinin engellenmesi sağlanmaktadır. Bireyin geçmişinde yaşadığı olumsuz etkilerden kurtularak geleceğini şekillendirebilmesi bireyin yararına olduğu gibi toplumun kalitesinin gelişmişlik seviyesinin yükselmesine etkisi de tartışılmazdır.
Unutulma hakkı; üstün bir kamu yararı olmadığı sürece, dijital hafızada yer alan geçmişte yaşanılan olumsuz olayların bir süre sonra unutulmasını, başkalarının bilmesini istemediği kişisel verilerin silinmesini ve yayılmasının önlemesini isteme hakkı olarak ifade edilebilir…”
Ayrıca, Kişisel Verileri Koruma Kurulu’nun 23.06.2020 tarihli ve 2020/481 Sayılı Kararı ile kişilerin ad-soyadı ile arama motorları üzerinden yapılan aramalarda çıkan sonuçların indeksten çıkarılmasına yönelik talepler ile ilgili olarak kararda yer alan usul ve esasların arama motoru işleticisi şirketlere bildirilmesi ve ilgili kişilerce internet siteleri üzerinden unutulma hakkının uygulanabilmesini teminen iletişim kanallarının ülkemiz vatandaşları tarafından da kullanılabilmesine yönelik gerekli aksiyonların alınmasının sağlanmasına karar verilmiştir.
Dikkat edilmesi gereken bir diğer husus olarak; kişisel verilerin arama motorlarında indeksten silinebilmesi için Kişisel Verileri Koruma Kurumu’nca belirli niteliklere haiz olması gerektiği öngörülmüştür. Bu kriterler:
- Kamu yararını ilgilendirip ilgilendirmediği,
- Verinin bir çocuğa ait olup olmadığı,
- Bilginin içeriğinin doğru olup olmadığı,
- Bilginin veri sahibi açısından hakaret, tehdit niteliği taşıyıp taşımadığı,
- Güncel olup olmadığı,
- İlgili kişi yönünden risk taşıyıp taşımadığı
- Gazetecilik faaliyeti kapsamında değerlendirilip değerlendirilemeyeceği gibi kamu yararını doğrudan ilgilendiren hususlar olarak özetlenebilir.
Nihai olarak; teknolojinin gelişmesiyle birlikte internet kullanımlarında ulaşılabilen bilgi, belge ve fotoğrafların herkese açık ve erişilebilir olması, bu erişimin kişilerin maddi ve manevi bütünlüğünü ihlal edebilecek niteliğe ulaşabileceği tehlikeleriyle söz konusu hakkın korunmaya muhtaç bir hak olduğu ve bu yönüyle devlete ve veri sorumlularına birtakım yükümlülükler getirmekte olduğu açık olup yukarıda anılan kriterler ışığında unutulma hakkı talebiyle yapılan başvuruların her somut olay yönünden titizlikle değerlendirilmesi gerektiği anlaşılmaktadır.
Can Çelik
