Yazılım, bilgisayarda herhangi bir donanımın tam bir şekilde çalışılabilmesi için gerekli olan ve bilgi işlemle kullanılan programlar olarak tanımlanabilmektedir. Günümüzde elektronik cihazların hayatımızın her anında sıklıkla kullanıldığı göze alındığında cihazların sağlıklı bir şekilde çalışabilmesi için yazılımlar büyük bir önem arz etmektedir. Dolayısıyla yazılımlar, sınai mülkiyet haklarının önemli bir öznesi olarak korunması gereken süjelerdendir.
Tam da bu noktada Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu, fikir ve sanat eserlerinin hak sahiplerinin haklarının korunmasına ilişkin usul ve esasları düzenlerken Sınai Mülkiyet Kanunu da marka, patent, faydalı model gibi şeyler üzerindeki hak ihlallerine ilişkin olarak hukuki ve cezai yaptırımları düzenlemektedir.
Sınai Mülkiyet Kanunu’nda ya da Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’nda yazılımlara ilişkin doğrudan bir hüküm var mı?
Sınai Mülkiyet Kanunu’nda yazılımlara ilişkin doğrudan bir hüküm bulunmamakla birlikte yazılımlar bilim eseri olarak nitelendirilmektedir. Buna ek olarak Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’nda yazılımlar, ilim ve edebiyat eserleri arasında her biçim altında ifade edilen bilgisayar programları ve bir sonraki aşamada program sonucu doğurması koşuluyla bunların hazırlık tasarımları kapsamında yer almaktadır.
Yazılımların korunması nasıl sağlanır?
Kişinin fikri emeği ile meydana getirdiği tüm ürünler üzerinde hukuken sağlanan haklar telif hakkı olarak adlandırılmaktadır. Telif hakkı kişinin ürettiği yazılım üzerinde sahip olduğu hakların korunmasını sağladığı gibi, kişinin telif hakkı konusu şey üzerindeki tasarruf yetkisini ifade etmektedir.
Bir başkasının ürettiği yazılımdan hukuka uygun bir şekilde nasıl faydalanılabilir?
Yazılımlar, lisans sözleşmesine konu olabilir. Lisans sözleşmesiyle birlikte lisans veren yazılımın başkası tarafından kullanılabilmesini sağlayabilir.
Lisans sözleşmesi olmadan yazılıma ilişkin tasarrufta bulunulmasının sonucu nedir?
Hak sahibinin rızası olmaksızın yazılımın izinsiz bir şekilde kopyalanması, dağıtılması veya kullanılması gibi eylemler yazılım korsanlığı olarak adlandırılmaktadır. Yazılım korsanlığı, kopyalama, bilgisayara yükleme, paylaşma gibi şekillerde gerçekleşebilmektedir. Yazılımın, lisanssız kullanılması ise suç teşkil eden bir eylemdir.
Yazılımlar üzerindeki sınai mülkiyet hakkının ihlal edilmesi halinde şikâyette bulunmam gerekir mi?
Evet. Sınai mülkiyet haklarına konu hakların ihlal edilen eylemlerin suç teşkil eden eylemlerden olması durumunda bu suçların soruşturması ve kovuşturması şikâyete bağlı olduğundan şikâyet edilmesi gerekmektedir.
Şikâyetimi ne zaman ve nasıl gerçekleştirebilirim?
Şikâyet, altı ay içerisinde hak sahibi tarafından gerçekleştirilmelidir. Bu süre suç teşkil eden fiilin veya hakkı ihlâl eden kişinin kim olduğunun öğrenilmesiyle başlar. Şikâyet, cumhuriyet savcısı, polis veya jandarmadan herhangi birine bildirilerek gerçekleştirilebilir. Şikâyetin geçerli olabilmesi için ise hak sahiplerinin, hak sahibi olduklarını kanıtlayan belgeler de Cumhuriyet başsavcılığına teslim etmeleri gerekmektedir.
Yazılımlar patent ile koruma altına alınabilir mi?
Sınai Mülkiyet Kanunu’nda edebiyat ve sanat eserleri ile bilim eserlerinin kendisinin patentlenebilirliğin dışında kalacağı ifade edilmiştir. Örneğin yazılımın kendisi patent verilerek korunamasa da örneğin yüz tanıma özelliğine sahip kameralı bir cihaz patentlenebilecektir. Bunun yanı sıra yazılımlar lisans sözleşmeleri ve gizlilik sözleşmeleri ile de ayrıca korunabilecektir.
Yazılımlar tescil edilebilir mi?
Evet. Fikir ve Sanat Eserlerinin Kayıt ve Tescili Hakkında Yönetmelik’in 7.maddesine göre bilgisayar programlarında kanunda tescil için verilmesi gereken bilgiler “text” formatında “unicode” karakterlerden oluşacak şekilde verilir. Veritabanları için ise gerekli bilgiler “xml” formatında DVD, CD-ROM gibi dijital ortama kaydedilmiş bir şekilde iki kopya olarak verilir. Yazılımların tescilinde muhatap Kültür ve Turizm Bakanlığı olduğundan tescil belgesi de ilgili bakanlık tarafından verilmektedir.
Yazılımların tescili için başvuru ise Kültür ve Turizm Bakanlığı bünyesinde yer alan Telif Hakları Genel Müdürlüğü’ne yapılmaktadır.
Tescil edilen bir yazılım ne kadar süre korunur?
Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’na göre koruma süresi, eser sahibinin yaşadığı süre boyunca devam eder. Eser sahibinin ölmesi durumunda ise koruma süre ölüm tarihinden itibaren 70 yıldır. Eser sahibinin bir şirket ya da dernek gibi tüzel kişi olduğu durumlarda ise koruma süresi aleniyet tarihinden itibaren 70 yıldır.
Yazılımlara ilişkin olarak hangi eylemler suç olarak nitelendirilmiştir?
Yazılımların, hak sahibi kişilerin izni olmaksızın işlenmesi, çoğaltılması, değiştirilmesi, her türlü işaret, ses veya görüntü nakline yarayan araçlarla halka iletilmesi ve yayımlanması Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’nda suç olarak sayılmıştır.
Görevli ve yetkili mahkeme nasıl belirlenir?
Görevli mahkeme fikri ve sınai haklar ceza mahkemesidir. Yetkili mahkeme ise suçun işlendiği yer mahkemesidir. Suçun işlendiği yerde Fikri ve Sınai Haklar Ceza Mahkemesi’nin bulunmadığı durumlarda ise asliye ceza mahkemeleri görevli olacaktır.
Avukat Berk Özşenoğulları
